МУЗЫКАЛЫҚ ТӘРБИЕ ƏДІСТЕМЕСІНДЕГІ МУЗЫКА САБАҒЫ ТҰТАСТЫҒЫНЫҢ МƏСЕЛЕЛЕРІ

ПРОБЛЕМЫ ЦЕЛОСТНОСТИ УРОКА МУЗЫКИ В МЕТОДИКЕ МУЗЫКАЛЬНОГО ВОСПИТАНИЯ

Заманбекова Алия Заманбековна

 магистр педагогических наук, преподаватель специальных дисциплин. Кокшетауский высший Казахский педагогический колледж имени Ж. Мусина,

Республика Казахстан, г. Кокшетау

АННОТАЦИЯ

В статье рассказывается о проблемах в методике музыкального образования, задачах организации урока музыки в современной методике музыкального образования, направлениях методики музыкального воспитания.

АҢДАТПА

Мақалада музыкалық білім беру әдістемесінің мәселелері, музыкалық білім берудің қазіргі әдістемесінде музыка сабағын ұйымдастырудың міндеттері, музыкалық білім беру әдістемесінің бағыттары туралы айтылады.

Кілт сөздер: музыка, педагогика, музыкалық тәрбие әдістемесі, әдіс-тәсілдер.

Ключевые слова: музыка, педагогика, методика музыкального воспитания, методы.

Болашақ музыка мұғалімінің педагогикалық қызметтің кəсіпқойлығын қалыптастырудың заңды кезеңдері – білім, білік жəне дағды жинақтауы. Сонымен қатар көркемдік-шығармашылық қабілеттерінің дамуы үнемі жүріп тұрады. Музыка пəнінің мұғалімі мамандығы педагогика мен музыка өнерінің қиылысында, жалпы педагогикалық жəне арнайы қабілеттерінің міндетті болуын көздейді.

Музыка тәрбие əдістемесі жалпы білім беретін мектептегі музыкалық-педагогикалық қызметтің міндеттерін, мазмұнын жəне ұйымдастырылуын зерттейтін орталық пəндерінің бірі болып табылады. Музыкалық білім беру теориясы мен əдістемесімен бірігіп мектепте музыка оқытудағы кəсіби тəсілдің негізгі заңдылықтары оқытылады. Кез келген педагогикалық міндетке жету жолдары əр түрлі болуы мүмкін жəне шаблонды шешімдерге жол бермейді.

Музыкалық тәрбие әдістемесі пәні музыка мұғалімінің музыкалық-педагогикалық технологияларының мəнін анықтауды қарастырады, олар: музыка тыңдау, музыкалық-орындаушылық қызмет, балалар музыкалық аспаптарында ойнау.. Болашақ музыка маманы музыкант оқу кезінде аспапта ойнау, сабақта немесе сыныптан тыс жұмыста мектеп хорымен дирижерлау арнайы білім алады.

Музыка мұғалімінің кəсіби-педагогикалық қасиеттерінің негізінде музыка, оның эмоционалдық бояуы, құндылық қатынасы сияқты ерекше қасиеттерге ерекше назар аударылады. Болашақ мамандар əртістік туралы, оның орындаушылық міндеттерді шешудегі шығармашылық процестерге, балалармен эмоциялық-рухани қарым-қатынасты ұйымдастырудағы əсерін біледі. Жалпы музыкалық білім беру, музыка өнері арқылы мектеп оқушыларына музыкалық  тәрбие берудің педагогикалық шарттарын ғылыми-педагогикаық тұрғыдан негіздеп, ғылыми әдістемелік жағынан зерттеуде көптеген ғалымдар атсалысты.

Д.Б.Кабалевский «Музыка» бағдарламасының мазмұнында оқушылардың музыкалық дамуының жетекші принципі музыка мен өмір арасындағы байланысты біртіндеп кең жəне терең ашу болып табылады дегенді қарастырды. Шет елдердің музыкалық жүйелері туралы материал берілген тарау құнды жəне маңызды болып табылады. Ж-Далькроз бағдарламасында басты идея балаларды музыкаға,музыкалық қозғалыс, музыкалық ритмика негізінде үйрету болып табылады. Золтана Кодайи музыкалық жүйесінде ноталар бойынша əн айту тəсілі əуеннің қоймасын қалпына келтіруге мүмкіндік берді, ал əзірленген ырғақтың буындық жүйесі əр ұзақтықтың мəнін оңай жəне тез меңгеруге мүмкіндік берді. Орф ұсынған балалардың музыкалық инструментариінің арқасында балалар ұжымдық музыка ойнай алады, бұл музыкалық білім беру жүйесінде үлкен маңызға ие. [1] Оқу құралында музыкалық білім беру теориясы, музыка теориясы мен тарихы, музыкалық орындаушылық, хор сыныбы, вокал сыныбы бойынша негізгі əдістемелік ережелердің тығыз байланысы қарастырылған.

Музыкалық білім беру мен тəрбиелеудің маңызды қорытындысы оқушылардың жалпы мəдениетін қалыптастыру болып табылады. Болашақ мұғалімнің педагогикалық қызметтің кəсіпқойлығын қалыптастырудағы заңды кезеңдердің бірі ретінде білім, білік жəне дағды жинақтауы бұл жоғары оқу орнындағы оқу үрдісінің өзі болып табылады. «Музыка пəнін оқыту əдістемесі» курсы музыка-педагогикалық факультетінде музыка мұғалімінің кəсіби-педагогикалық даярлығын қалыптастыруға бағытталған арнайы оқу пəндерінің циклінде негізгі пән ретінде қарастырылады.

Өнер жүйесінде музыка ерекше орын алады. Қазіргі уақытта оған қызығушылық өте жоғары. Көрнекті педагог В. А. Сухомлинский музыканы эстетикалық тəрбиенің күшті құралы деп атады. "Музыканы тыңдау жəне түсіну-эстетикалық мəдениеттің қарапайым белгілерінің бірі, онсыз тəрбиелеуді елестету мүмкін емес" – деп жазды ол. А. А Мелик-Пашаевтың пікірінше, музыканың ерекшелігі-оның мəнерлілігі өмірдің құбылыстары мен оқиғаларының бейнесі үшін өшпейтін тыңдаушыдан жасырынбайды, ал оның жанына тікелей əсер етеді. Сондықтан музыка балаға көркем шығарманың мəні оның мəнерлігінде екенін сезінуге жəне түсінуге көмектеседі.[2]

Педагогика философиясында қоғамдағы музыкалық білімнің мақсаты туралы көптеген пікірлер мен көзқарас қалыптасты, музыка индивидке, оның көркемдік, эстетикалық, адамгершілік дамуына əсер ету құралы болып табылады. Музыкалық тəрбие ой-өрісін, сезімнің эмоционалдық мəдениетін, адамгершілікті қалыптастыру құралы болып табылады жəне музыканың өнер түрі ретіндегі ерекшелігіне, оның мазмұнының ерекшелігіне негізделеді. Музыка қозғалыстағы, даму динамикасындағы шындықты көрсетеді. Ал бұл қозғалыстың орталығы-оның ойлауы, қабылдауы бар адам. Музыкалық өнерді талдау кезінде ассоциативті ойлау мəселелеріне ерекше орын беріледі. Ассоциативті ойлау композиторлық жəне орындаушылық өнердің бейнелілігін, мəнерлілігін анықтауға көмектеседі. Музыкалық шығарманың мазмұны музыканың идеялық жəне эмоциялық түсінігі біздің ойымызға түрткі болады.

Музыка психиканың жоғары қызметін, ойлау қызметін талап етеді. Музыкамен қарым-қатынас жеке тұлғаның рухани қалыптасуына, оның өзінөзі танытуына мүмкіндік береді, музыкалық қызметтің ұжымдық түрлері (хор, аспаптық) музыкалық-шығармашылық қызметке қатысу сезімін пайда болуына, музыкамен қарым-қатынас барысында олардың бірігуіне ықпал етеді.

Музыкалық білім эстетикалық сезімнің, талғамның, көркемдік қажеттіліктің, сұлулықты сезінудің, өнердегі жəне қоршаған өмірдегі үйлесімділіктің қалыптасуына ықпал етеді. Осыған байланысты, музыка пəнінің мұғалімі алдында оқушыларды отандық жəне əлемдік музыка мəдениетінің жауһарларына тарту, онымен қарым-қатынас жасауға деген мұқтаждықты қалыптастыру, музыкалық ой-өрісін кеңейту, музыкадағы сезімге, ой-өрісіне эмоциялық жəне эстетикалық тұрғыдан қарауға тəрбиелеу міндеті тұр. Д. Б. Кабалевский «Музыка мектеп маңызы , – деп атап өтті.[3] Сондай - ақ, əдебиет, бейнелеу өнері, музыка біздің мектеп оқушыларын тəрбиелеу мен білім берудің барлық салаларында кеңінен қолданылады, олар рухани əлемнің қалыптастыруындағы мықты жəне ешнəрсе алмастырмайтын құрал болып табылады". Музыка адамға шынайы əсер етеді, эмоционалдық стресстерді алып тастау, жалпы психикалық жағдайды реттеу, тұлғаның эмоциялық-интеллектуалдық дамуын, оның ерік-жігерін үйлестіру. Соңғы уақытта музыкалық бағдарлы арттерапияның əр түрлі түрлері белсенді жүргізіліп, практикаға енгізілуде. Музыка емдеу немесе түзету мақсатында қолданылады. Музыка – күшті эмоционалдық əсерге ие, ол адамның жақсы сезімін оятады, оны жоғары жəне таза етеді. Ол өнердің бір түрі бола отырып, оқушыларға жалпы музыка өнерінің ерекшелігін тануға мүмкіндік береді.

Музыка пəнінің мұғалімі оқушылардың музыкалық тəрбиесіне жауапты екенін сезінуі тиіс. Бүгінгі таңда музыка пəнінің мұғалімі тек педагогикалық функцияны ғана емес, ағартушылық қызметті орындауға арналған, өйткені қазіргі оқушыға сана – сезімді емдейтін, талғамды дамытатын жəне барлығына қарсы тұратын псевдокультураның қуатты ағыны-мектептегі музыка сабағының басты міндеті. Ағартушылық қызмет тəрбиелік міндеттерді іске асыру үшін іргетасқа айналады. «Мұғалім мамандықтың күрделілігі, «мұғалім» ұғымына жəне «музыкант» ұғымына кіретін элементтердің тығыз өзара байланысы қажеттілікпен анықталады, оның əрқайсысы көп қырлы» – деп жазған, белгілі педагог О. А. Апраксина. [4]

Мұғалімнің шығармашылығы, оның педагогикалық табыстары мектептегі алғашқы дербес қадамдардан басталады. Педагогикалық шеберлікті меңгеру одан өзінің артықшылықтары мен кемшіліктерін, өзін-өзі бағалау мен өзін-өзі жетілдіру қабілетін білуді талап етеді. Мұғалімдердің жан-жақты байлығы, ақыл-ойы, ақыл-ойы, ақыл-ойы, ақыл-ойы, ақылойы, ақыл-ойы, ақыл-ойы, білімі, жұмыс істеуге деген ынтасының қалыптасуына əсер етеді.

Педагогикалық мамандық кез келген мамандық мұғаліміне көптеген талаптар қояды. Өзінің педагогикалық қызметінде мұғалім əдіскер, тəрбиеші жəне психолог ретінде бір мезгілде əрекет етеді жəне бұл одан арнайы дағдыларды, білім мен іскерлікті меңгеруді талап етеді. Əр кезде сұрақ туындайды, біз түсінеміз астында даярлаудың сапасын учителя музыки, онда біздің ойымызша, ақылға қонымды бөлу ғана емес, оны меңгеру кешені кəсіби білім, білік жəне дағдыларын арнайы пəндік облыстарында, педагогика, музыкалық психология, эстетика, бірақ құрайтын, олар оң əсер етеді, кəсіби даярлық сапасына тұтастай алғанда. Музыка мұғалімі тамаша музыкант, музыкалық аспапты, дауысты жақсы меңгеруі, жұқа музыкалық есту қабілеті болуы, парақтан оқу дағдыларын меңгеруі, импровизациялауы тиіс. Бұл қасиеттердің барлығы оның қызметінің сапасы мен табысын анықтайды.

Оқу іс-əрекеті барысында мұғалім балаларға музыканың өмірмен байланысын анықтауға, музыкалық қабылдауды дамытуға, шығармаларды мəнерлеп орындау дағдыларын қалыптастыруға көмектеседі.[5] Музыка мұғалімінің басты міндеті балалардың эмоционалдық, рухани қарым-қатынасын орнату болып табылады, соның арқасында тəрбие міндеттері, оқушының жеке тұлғасын дамыту процесі барынша толық жүзеге асырылады. Музыкалық-педагогикалық дайындықтың жоғары кəсіби деңгейі, оқушылардың психологиялық мүмкіндіктерін білу мұғалімге белгілі əдістер мен оқыту тəсілдерін ғана емес, сонымен қатар музыкалық сабақтарды ұйымдастыру тəжірибесін байыта отырып, жаңа əдістерді табуға мүмкіндік береді.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Ветлугина Н.А. Методика музыкального воспитания в детском саду. - М.: Просвещение, 2005. 170 с.
2. Ветлугина Н.А. Музыкальное развитие ребенка. - М., 2008. 150 с.
3. О.А.Апраксина. Методика музыкального воспитания в школе –Москва, Просвещение,1983 г –С .224
4.  Гончарова О. В., Богачинская Ю. С. Теория и методика музыкального воспитания: учебник для студентов учреждений среднего профессионального образования, 2012.
5. Метлов Н.А. Музыка-детям, М. Просвещение, 2001 г.
6. Мектептегі музыкалық тәрбие әдістемесі. Оқу әдістемелік құрал. Қыдырбаева М.Қ. «Фолиант» 2010ж.
7. Жакаева К.А. Музыка пəнін оқыту əдістемесі: Бакалавриат 050106 «Музыкалық білім» студенттеріне арналған оқу кұрал / К.А. Жакаева, С.А. Жакаева; КГПУ. – Костанай:КГПУ 2019. – 92 б.