СТУДЕНТТЕРДІҢ КОММУНИКАТИВТІК ҚҰЗЫРЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ КЕЗІНДЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ

USE OF INFORMATION TECHNOLOGY IN FORMING STUDENTS' COMMUNICATIVE COMPETENCE

Tolegenova Shugyla Nurseitkyzy

Master’s student, Al-Farabi Kazakh National University,

Kazakhstan, Almaty

Ayauzhan Taussogarova

Senior Lecturer, Candidate of Philological Sciences, Professor, Department of Turkology and Language Theory, Al-Farabi Kazakh National University,

Kazakhstan, Almaty

АҢДАТПА

Бұл мақалада жоғары оқу орындарының студенттеріне шет тілдік қарым-қатынасқа үйрету процесінде ресурстар мен ақпараттық технологияларды пайдаланудың қаншалықты маңызды екендігі қарастырылады. Студенттердің өздік жұмысы барысында олардың шет тілін дамытудағы кемшіліктері анықталды. Әртүрлі интернет-ресурстарды және технологияларды пайдалану стратегиялары ұсынылады. «Коммуникативтік құзыреттілік» термині кең мағынаға ие және тілдің құрылымдық аспектілерін, сонымен қатар қарым-қатынастың әлеуметтік, прагматикалық және контекстік аспектілерін қамтиды.

ABSTRACT

This article considers how important it is to use resources and information technologies in the process of teaching foreign language communication to students of higher educational institutions. In the process of independent work of students, deficiencies in the development of their foreign language skills were discovered. The proposed strategy of using various Internet resources and technologies. The term "communicative competence" has a broad meaning and covers structural aspects of language, as well as social, pragmatic and contextual aspects of communication.

Кілт сөздер: коммуникативті құзыреттілік, интернет ресурстары, ақпараттық технология, студенттің өзіндік жұмысы, инновациялық технологиялар.

Keywords: communicative competence, Internet resources, information technology, student's own work, innovative technologies.

«Білім беруді жаңғырту стратегиясының» басым бағыты – өз мүмкіндіктерін барынша іске асыруға ұмтылатын, жаңа тәжірибеге ашық, түрлі өмірлік жағдайларда саналы және жауапты таңдау жасай алатын тұлға тәрбиелеу. Сонымен, студентті тілдік құралдарды пайдалана отырып, қарым-қатынастың әр түрлі салаларында және жағдаяттарында белгілі бір коммуникативтік мәселелерді шешуге үйрету, яғни коммуникативті құзыреттілігін қалыптастыру, оның ішінде сөйлеу әрекетінің барлық түрлерін, ауызша сөйлеу мәдениетінің негіздерін меңгеру қажет. жазбаша сөйлеу. , негізгі дағдылар мен тілді қолдану дағдылары.

Студенттердің коммуникативті құзыреттілікке ие болуы-бұл кәсіби қажеттіліктерді қанағаттандыру, жеке іскерлік байланыстарды жүзеге асыру және одан әрі кәсіби өзін-өзі тәрбиелеу және өзін-өзі жетілдіру үшін пайдалануға мүмкіндік беретін шет тіліндегі қарым-қатынасты меңгеру. Көптеген отандық және шетелдік ғалымдардың (М.Н.Вятютнев, И.А.Зимняя, Н. И. Гез, Е.И. Пассов, И.Л. Бим, В. В. Сафонова, Дж.Савиньон, Г.Пифо, Д.Хаймс, Д. Равен және т. б.).

Шет тілін үйрену – басқа мәдениет өкілдерімен өзара әрекеттестіктің практикалық дағдыларын, жеке тұлғаның коммуникативтік қасиеттерін, ойлау икемділігін және төзімділігін дамыту құралы. Шет тілін тиімді меңгеру және оны еркін меңгеру үшін ана тілінде сөйлейтіндердің менталитетін білу керек. Осының барлығы коммуникативті және әлеуметтік-мәдени құзыреттілікті қалыптастыру мен дамытуды қажет етеді.

Педагогикалық терминология жүйесіне «құзыреттілік» ұғымының енуі Н.Хомский еңбектерімен тікелей байланысты. Өз ана тілінің грамматикалық құрылымын игеру процестерін талдай отырып, ғалым адамның сөйлеу әрекеті мен коммуникативті іс-әрекетінің негізі - негізгі тілдік категорияларды білу және тілдік ортада қабылданған сөйлемдерді сипаттау ережелерін, яғни грамматиканы білу деген тұжырымға келді. Адамның бұл мүмкіндігін ғалым тілдік құзіреттілік деп сипаттайды. Өз жұмысында Н. Хомский былай деп жазды: «Біз тілдік құзыреттілікті мінез-құлықтың негізінде жатқан абстрактілі жүйе ретінде қарастыруымыз керек, олар сөйлемдердің шексіз санының формасы мен ішкі мәнін беру мақсатында өзара әрекеттесетін ережелерден тұратын жүйе». Н. Хомский алғашқы зерттеушілердің бірі болып педагогиканың нәтижелі-мақсатты бірлігі ретінде құзырет пен құзыреттілікті анықтауға тырысты. Ғалымның пікірінше, құзырет – модель (фрейм, сценарий және т.б.), құзыреттілік – модельдің жүзеге асуы. Соңғысы, құзіреттілік, әлеуметтік өзара іс-қимыл кезінде тұлға үшін өзекті болып табылады.

Отандық лингводидактикада «коммуникативтік құзыреттілік» терминін ғылыми қолданысқа М.Н.Вятютнев енгізген. Ол коммуникативті құзіреттілікті «адамның белгілі бір коммуникациялық ортада шарлау қабілетіне байланысты сөйлеу мінез-құлық бағдарламаларын таңдау және жүзеге асыру ретінде түсінуді ұсынды; әңгімелесуге дейін, сондай-ақ өзара бейімделу процесінде әңгімелесу барысында студенттерде туындайтын тақырыпқа, тапсырмаларға, коммуникативті қарым-қатынастарға байланысты жағдаяттарды жіктей білу» [1]. Тіл туралы білімнен басқа, Н.И.Геза тұжырымы бойынша, коммуникативті құзіреттілікке «сөйлеу сөзін коммуникативті жағдайдың мақсаттарымен, қарым-қатынас жасаушы тараптардың қарым-қатынасын түсінумен, коммуникативті түрде корреляциялау қабілеті» кіреді. коммуникативті мінез-құлықтың мәдени және әлеуметтік нормаларын ескере отырып, вербалды қарым-қатынасты дұрыс ұйымдастыра білу» [2].

Коммуникативті құзыреттіліктің барлық компоненттерін және олардың өзара әрекеттесу механизмін түсінуде бірлік жоқ. Шет тіліндегі коммуникативті құзыреттілік күрделі көп компонентті құрылымға ие. Болашақ маманның шет тіліндегі коммуникативті құзыреттілігін қалыптастыру процесі университетте шет тілін оқытудың ерекшеліктерін ескеруі керек және келесі педагогикалық шарттарға негізделеді:

• тиісті кәсіби қызметті талдауда коммуникативтік құзыреттіліктің құрамын мазмұнын анықтау;
• шет тілдік коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыру кезеңдері;
• шет тілдік коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыру процесін қарқындату;
• конференциялар, рөлдік және іскерлік ойындар өткізу, түпнұсқа әдебиеттерді оқу арқылы шет тілді ортаға ену.

Бүгінгі таңда жоғары мектеп шет тілдерін оқытудың мазмұнын айтарлықтай жаңартып қана қоймай, болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастырудың жаңа тәсілдерін енгізуді де міндет етіп отыр. Студенттердің коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру тәсілдерін іріктеу кезінде оқу жұмысының нысандары мен әдістерінің құзыретті маманды қалыптастырудың қойылған мақсаттарына сәйкестігі ескеріледі [3]. Студенттердің шет тілін оқыту процесінде, мысалы, келесі құзыреттілік технологияларын қолдануға болады:

• Жоба әдісі.
• Оқу және жазу арқылы сыни ойлауды дамыту.
• Пікірсайыс әдісі.
• Ойын технологиясы (тілдік ойындар, Рөлдік ойындар, драматизация).
• Проблемалық пікірталастар.
• Интерактивті оқыту технологиясы (жұпта, шағын топтарда).
• Сценарий-контексттік технология.
• Модульдік оқыту технологиясы.

Студенттердің аудиториялық және өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру процесін қарастырайық. Аудиториялық сабақтарда шет тілін оқытудың практикалық мақсаттары жүзеге асырылады. Студенттердің өздік жұмысы үй тапсырмасын орындау, бақылау жұмыстарын жазу, эссе жазу, сыныптан тыс жеке оқумен шектеледі. Мамандық бойынша оқу-әдістемелік жинақтардың аудиовизуалды сүйемелдеуінің болмауы өздік жұмыста тыңдап түсіну жұмысын іс жүзінде жоққа шығарады. [4]

Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе, студенттердің өздік жұмыстарының студенттердің аудиториялық жұмысымен салыстырғанда бірқатар кемшіліктері бар екенін және университетте шет тілін оқытуға жеткілікті ықпал етпейтінін атап өтеміз.

Оқу үдерісіне жаңа ақпараттық технологияларды енгізу олардың тиімділігінің келесі факторларын анықтауға мүмкіндік берді: [5]

• Оқу үрдісін интенсификациялау

• ПК кең мүмкіндіктерінің арқасында жүзеге асырылатын түсініктілік принципіне негізделген оқу материалын меңгеруге қолайлы мүмкіндіктер жасау - түсті, бейне, музыка, графика, сызбалар және т.б.

• Мотивацияның артуы

• Оқу үрдісінде тұрақты кері байланыстың болуы

• Оқу-тәрбие үрдісін неғұрлым дараландыру

• Нақты материалды меңгеру тереңдігі

• Студенттердің білімін бақылау бойынша мұғалімнің күнделікті жұмысын жою.

Шетел тілін оқытуда ақпараттық технологиялар шексіз мүмкіндіктерге ие және оқу іс-әрекетінің субъектісі ретінде белсенді позицияда шет тілінің коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Шетел тілін оқытуда ақпараттық технологияларды қолдану мәселелерін зерттеушілер дәлелдеп отырғандай, бұл технологиялар оқыту құралы болып табылады және бірқатар нақты дидактикалық мәселелерді шешуге мүмкіндік береді [6].

Интернет ресурстары шет тілін үйренушілер үшін табиғи тілдік ортаны жасайды. Бұл технологиялар түпнұсқа мәтіндерді пайдалануға, тыңдауға және ана тілінде сөйлейтіндермен сөйлесуге мүмкіндік береді.

1. Әлеуметтік желілер – негізгі қызметі ортақ мүддесі бар адамдарды іздеу және олардың арасындағы байланысты сақтау. Топтағы қарым-қатынас шет тілінде жүзеге асырылуы мүмкін топқа шет тілін үйренушілер де, ана тілінде сөйлейтіндер де кіруі мүмкін. Жеке тұлғаға бағытталған, шет тілінде онлайн кәсіби қарым-қатынас оқу және жазу дағдыларын дамытуға ықпал етеді.

2. Әлеуметтік сақтау орындары – мәліметтердің әртүрлі түрлерін сақтауға және оларды бір-біріне ұсынуға арналған. Бұл фотосуреттер мен бейнеклиптерді және бағдарламаларды тегін сақтауға, өңдеуге мүмкіндік беретін фото және бейне қызметтері (мысалы, http://picasaweb.google.com^*; http://youtube.com) болуы мүмкін.

3. Желілік кеңселер – желідегі қашықтағы компьютерде әртүрлі құжаттарды құруды, өңдеуді және сақтауды қамтамасыз ететін қызметтер. Мысалы, Google^* Docs: http://docs.google.com^*. Электронды оқулықтарды кеңінен қолдану үшін сақтауға, сондай-ақ құжаттарды нөлден жасауға, құжаттарды ыңғайлы форматтауға, басқа пайдаланушыларға құжаттарды өңдеуге және көруге шақыруларды жіберуге, бірлескен авторлармен сөйлесу мүмкіндігімен нақты уақыт режимінде онлайн жұмыс істеуге болады. Құжатты өзгерту хронологиясын көру және кез келген нұсқаға оралу, құжаттарды жалпыға қолжетімді веб-беттер ретінде желіде жариялау немесе оларды блогта жариялау.

4. Әлеуметтік медиа – кез келген адамның жаңалықтар көзіне айналу мүмкіндігіне негізделген БАҚ. Мысалдар: http://www.nytimes.com, https://www.bbc.com Байланыс көптеген нысандарда болуы мүмкін - пайдаланушылар өз пікірлерімен, тәжірибелерімен және білімдерімен бөлісе алады, бір-бірімен өзара әрекеттесе алады, желіде жұмыс істей алады және жаңалықтар, ақпарат, т.б.

5. Әлеуметтік мәліметтер базасы әртүрлі ақпарат қоймалары болып табылады. Ашық әлем энциклопедиясының мысалы http://www.wikipedia.org жобасы болып табылады, оның құрылысына әлемнің көптеген елдерінен еріктілер қатысады. Бұл қызмет өз нәтижелеріңізді ұсынудың бір бөлігі ретінде жазуға ынталандыру ретінде әрекет ете алады және оқу дағдыларын дамыту үшін де пайдаланылуы мүмкін.

Интернет ресурстарының мүмкіндіктерін және интернет-коммуникация формаларын қорытындылай келе, осы технологиялардың көмегімен шешілетін дидактикалық міндеттерді анықтауға болатын сияқты, атап айтқанда: күрделілік деңгейі әртүрлі желілік материалдарды пайдалана отырып, оқу дағдылары мен дағдыларын дамыту; шынайы аудио мәтіндер негізінде тыңдау дағдыларын жетілдіру; желілік материалдарды проблемалық талқылау негізінде монологтық және диалогтық мәлімдеме жасау дағдыларын жетілдіру; хат құрастыру, реферат, эссе және т.б. дайындауға қатысу арқылы жазу дағдыларын жетілдіру; белсенді және пассивті сөздік қорыңызды толықтырыңыз; «тірі» кәсіби материалдарды пайдалану және өзекті мәселелерді талқылау негізінде студенттердің шет тілі іс-әрекетіне тұрақты мотивацияны қалыптастыру [7]; кәсіби және тұлғалық маңызды ақпаратты алудағы білім беру қажеттіліктерін қанағаттандыру; өз жұмыс нәтижелерін ұсыну; дүние жүзі халықтарының мәдени мұраларымен танысады.

Бұл ақпараттық технологиялар шынайы коммуникативті ортаны ұйымдастырады, мұнда оқу үдерісі тұрғысынан студенттің сөйлеу, оқу, жазу және тыңдау саласындағы дағдыларын белсендіре отырып, шетел тілінде сөйлеу әрекетіне араласуы ұйымдастырылады [8].

Компьютерге енгізілген бағдарламалардың өзі орындалған әрекеттерді бағалайды. Қазіргі уақытта оқу құралдары нарығында көптеген жаңа оқу құралдары пайда болды. Мұнда тек оқу-әдістемелік жинақтар ғана емес, сонымен қатар компакт-дискілердегі тұтас курстар бар. Олар оқу процесіне қалай сәйкес келетіні туралы нақты түсінік болған жағдайда әртүрлі оқу жағдайларында табиғи түрде қолданылуы мүмкін.

Компьютерлік бағдарламалар оқу мотивациясын арттыруға көмектеседі, оқу жаттығуларынан кейін жаңа материалмен танысуға мүмкіндік береді, сонымен қатар белгілі бір дәрежеде сөйлеу дағдыларын дамытуға ықпал етеді.

Шетел тілін оқытуда ақпараттық технологияларды қолданудың тиімділігі студенттердің өзіндік жұмысын ұйымдастыру процесінде көрінеді. Ақпараттық технологиялар әр студентке практикалық жұмысты орындау кезінде жеке жұмыс әдісін, ақпараттық ресурстарды, әдістемелік және бақылау материалдарын, уақыт ресурстарын, оқу процесін дараландыру және саралау қабілетін (жеке оқыту жоспарлары), заманауи ақпараттық технологиялармен жұмыс істеуге жоғары ынтасын береді.

Әдебиеттер тізімі:

1. Вятютнев М.Н. Шетел мектептерінде орыс тілін оқытудың коммуникативтік бағыты // Шетелдегі орыс тілі. 2007. № 6. 38 б.
2. Гез Н.И. Шетелдік әдістемелік зерттеу объектісі ретінде коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыру // Мектептегі шет тілдері. 2015. № 2. 17–24 б.
3. Дмитриев Д.Б., Мещеряков А.С. Мультимедиялық оқу бағдарламалары студенттердің кәсіби шет тілдік құзыреттілігін дамыту құралы ретінде  // Жоғары оқу орындарының жаңалықтары. Еділ аймағы. Гуманитарлық ғылымдар. – Пенза: ПМУ баспасы, 2016. – №3. – 115-121 б.
4. Сафонова В.В. Шетел тілін мамандық ретінде оқытудағы әлеуметтік-мәдени көзқарас: Дипломдық жұмыстың авторефераты. док. диссертация М., 2013.47 б.
5. Селевко Г.К. Ақпараттық-коммуникациялық құралдарға негізделген педагогикалық технологиялар. М.: Мектеп технологиялары ғылыми-зерттеу институты, 2012 ж.
6. Shields J. Батыл жаңа мультимедиа  / Shields // Технология және оқыту. – 2017 – Т. 20. – 37-39 беттер.
7. Протопопова В.В. Заманауи мұғалімнің медиақұзырлылығы / В.В. Психология – Самара: 2019. – 285-288 б.
8. Федоров А.В. Педагогикалық жоғары оқу орындары студенттерінің медиа-құзіреттілігін және сыни ойлауын дамыту: А.В. – М.: Ақпарат баршаға, 2007. – 616 б.
9. Боликова Л.Ю., Баканова М.В. «Шетел тілі» оқу пәнінің жоғары оқу орындарының студенттерін кәсіби даярлау процесінде педагогикалық әлеуетін жүзеге асыру / Л.Ю. Еділ аймағы. Гуманитарлық ғылымдар. – Пенза: ПМУ баспасы, 2018. – No3. – 124-129 беттер.

^* (По требованию Роскомнадзора информируем, что иностранное лицо, владеющее информационными ресурсами Google является нарушителем законодательства Российской Федерации – прим. ред.)