ШЕТЕЛ ТІЛДЕРІН ОҚЫТУДА ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

EFFICIENCY USE OF FORMATIVE ASSESSMENT IN FOREIGN LАПGUАGЕ TEACHING

Sara Arystanbek

Master of the Kazakh National Pedagogical University named after Abay,

Kazakhstan, Almaty

ЭФФЕКТИВНОСТЬ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ФОРМАТИВНОГО ОЦЕНИВАНИЯ В ОБУЧЕНИИ ИНОСТРАННЫМ ЯЗЫКАМ

АҢДАТПА

Мақала шет тілін оқытудың жаңашыл, тиімді әдістерін зерттеу мәселесіне арналған. Бүгінгі таңда білім алушының тұлғалық дамуына бағытталған жаңа бағалау технологияларын күнделікті оқу процесіне енгізудің және оларды оңтайлы қолдану арқылы танымдық белсенділікті арттыру жолдары қарастырылады. Қазіргі заманауи білім беру саласына жаңалық енгізу, дүниежүзілік озық тәжірибелерге сүйеніп білім беру мен бағалаудың тиімділігін арттыру білім беру процесін айтарлықтай өзгертетін, жетілдіретін немесе жаңарта алатын педагогикалық тың тақырып болып келеді. Сонымен қатар, жоғарғы оқу орын базасында бағалаудың бұл түрлерін пайдаланудағы тиімділігін, бағаның нақты бір білім алушыға, оның білім мазмұнын меңгерудегі кемшіліктері мен тиімділігін анықтау қажет. Алдағы уақытта осы бағыт бойынша жоғарғы оқу орындарында жаңа бағалау технологиясына бейімделген білім беру процесінде бағалаудың жаңа формалары мен әдістерін пайдалану мен дүниежүзілік білім беру кеңістігіне бағалаудың жаңа технологиялық жүйесіне сәйкестендірудің жолдарын қарастырып, осы аталған бағалау жүйесіне түбегейлі көшу жолдарын зерттеу қажет.

ABSTRACT

The article is devoted to the study of innovative, effective methods of teaching a foreign language. Today they consider ways to increase cognitive activity at the expense of the introduction of new technologies in the daily process of training and their optimal use, aimed at the personal development of the student. Innovation in modern education, increasing the effectiveness of training and evaluation of the basis of the best world practice - a new pedagogical topic, able to change, improve or update the educational process. It is also necessary to determine the effectiveness of the use of these types of assessment, leaving the university, the shortcomings and the effectiveness of the assessment for a particular student, his authority over the content of training. In the future, it is necessary to consider the ways of using new forms and methods of assessment in the educational process, adapted to new technologies of assessment in higher education and to bring them into line with the new system of assessment of technology.

АННОТАЦИЯ

Статья посвящена изучению инновационных, эффективных методов обучения иностранному языку. Сегодня рассматриваются пути повышения познавательной активности за счет внедрения новых технологий оценивания в повседневный процесс обучения и их оптимального использования, направленного на личностное развитие учащегося . Инновации в современном образовании, повышение эффективности обучения и оценивание на основе лучших мировых практик - новая педагогическая тема, способная существенно изменить, улучшить или обновить образовательный процесс. Также необходимо определить эффективность использования данных видов оценивания исходя из вуза, недостатков и эффективности оценивания для конкретного студента, его владения содержанием обучения. В будущем необходимо рассмотреть пути использования новых форм и методов оценивания в образовательном процессе, адаптированных к новой технологии оценивания в высшем образовании, и привести их в соответствие с новой технологической системой оценивания в мировом образовательном пространстве.

Кілт сөздер: бағалау, критериалды бағалау, қалыптастырушы бағалау, білім берудегі жаңа технология, шет тілі.

Keywords: assessment, criteria-based assessment, formative assessment, new technologies in teaching, foreign language.

Ключевые слова: оценивание, критериальное оценивание, формативное оценивание, новые технологии в обучении, иностранный язык.

Кіріспе. Оқу үлгерімін дәл бағалау мәселесі білім беру жүйесіндегі негізгілердің бірі болып табылады. Сондықтан бағалау процесі қазіргі кездегі оқыту мен білім берудің маңызды элементтерінің бірі екені сөзсіз. Бүгінгі таңда білім беру сапасын жақсарту үшін бағалаудың жаңа нысандары жасалуда. Ол үшін оқу процесін басқарудың тиімділігін дұрыс бағалау маңызды. Ағымдағы бағалау икемді, көп инструменталды, анық және психологиялық тұрғыдан қолайлы болуы керек. Бағалаудың қазіргі түрлері: қалыптастырушы және жиынтық бағалау.

Қалыптастырушы бағалау - күнделікті оқытудың дамуына әсер етеді, жиынтық бағалау - оқушының берілген сыныптағы оқу нәтижесін көрсете алады. Оқушыларды критериалды бағалау бағалаудың ең тиімді нысаны болып табылады. Критериалды бағалау қазіргі білім беру жүйесінде өте маңызды. Себебі қазір студенттердің білім алуы басты рөл атқарып қана қоймай, сонымен қатар олардың құзіреттіліктерін, жеке тұлғаларын дамыту, қоршаған ортамен дұрыс қарым-қатынас жасау, өзін-өзі дамыту және өзін-өзі тәрбиелеу болып табылады. Критериалды бағалау осы мақсаттар мен міндеттердің талаптарын қанағаттандыруға арналған.

Орта білім беру тиімділігінің маңызды көрсеткіштерінің бірі оқушылардың оқу жетістіктерінің деңгейі болып табылады, бұл мектептегі оқу іс-әрекеті оқушылардың қалай жұмыс істейтінін, дамитынын және әсер ететінін және олардың нәтижелілігін көрсетеді.    

Сондықтан, білім беру сапасын жоғарылатудың әлеуеті деңгейі оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау жүйесі қаншалықты құрылғанына байланысты [1; 4].

Әдістеме. Критериалды бағалау дегеніміз нақты белгіленген критерийлер негізінде студенттердің нақты қол жеткізген оқу нәтижелерін салыстыру процесі. Әр пәнге арналған критерийлер жиынтығын қолдана отырып, өзіңіздің жетістік деңгейіңізді анықтап қана қоймай, сонымен қатар әр түрлі дағдылар, қабілеттер мен білім деңгейін анықтай аласыз.  

«Бағалаудың объективтілігі» және «жоғары нәтижеге қол жеткізу үшін жағдай жасау» критериалды бағалаудың ажырамас бөлігі болып табылады.

Әр пән мұғалімі сіздерге критерийлердің мазмұнын, қандай жұмыс түрлерін жасау керектігін және жетістік деңгейіңізді қалай жақсартуға болатындығын түсіндіретін ақпараттық тақталар дайындайды. Демек, сізді күтетін критерийлер туралы алдын-ала білесіз. Бұл тағы бір плюс [1., 4]. Критерийлерді бағалау келесі принциптерге негізделеді:

• Оқу мен бағалаудың өзара байланысы. Бағалау оқытудың ажырамас бөлігі болып табылады және оқу жоспарының мақсаттары мен күтілетін нәтижелерге тікелей байланысты.

Сондықтан, нені және қалай оқыту керек, оқушылардың қажеттіліктері қандай және оқу нәтижелеріне қол жеткізуге қалай көмектесу керек деген сұрақтарға жауап іздеу бағалау тәжірибесінде жүргізілуі керек.

• Объективтілік, сенімділік және жарамдылық. Бағалау дәл және сенімді ақпарат береді. Пайдаланылған өлшемдер мен құралдар оқу мақсаттары мен күтілетін нәтижелерге қол жеткізуді өлшейтініне сенім бар. Объективтілік, сенімділік және нақтылық бірге бағалаудың сапасын анықтайды. Ең мағыналы сипат - бұл бағалаудың дұрыстығы, ол дәл нені өлшейтінімізді және қаншалықты дұрыс жүргізгенімізді көрсетеді. Осы принципті іске асыру мыналарды қамтиды:

- бағалау керек нәрсені нақты түсіну және анықтау;

- бағалау критерийлерін құрастыру және негіздеу;

- тапсырмаларды әзірлеу және рәсімдерді жоспарлау.

• Айқындық және қол жетімділік. Бағалау анық және айқын ақпаратты қамтамасыз етеді, барлық білім беру процесіне қатысушылардың жауапкершілігі мен белсенділігін арттырады. Бұл принцип бағалаудағы мақсаттар мен процедуралар анық, нұсқаулар нақты және анық, нәтижелері пайдалы және қол жетімді болуы керек деп болжайды. Бағалау процесінде оның орындылығы мен дұрыстығына күмән болмауы керек. Өз кезегінде, білім беру процесіне қатысушылардың өзара сенімділігі мен өзара әрекеттесуіне қол жеткізу олардың қатысуын арттырады және оқу нәтижелеріне оң әсер етеді.

• Үздіксіздік. Бағалау - бұл оқушылардың оқу жетістіктерінің барысын уақытылы және жүйелі бақылауға мүмкіндік беретін үздіксіз процесс. Бағалау процесінің бірізділігі қалыптастырушы бағалауға назар аударту, жиынтық бағалау кестесін құру және процедуралар арасындағы байланысты анықтайтын және бағалаудың бірыңғай жүйесін құратын баллдық тетіктерді қолдану арқылы қамтамасыз етіледі.

• Дамуға көңіл бөлу. Бағалау білім беру жүйесінің, мектептердің, мұғалімдер мен студенттердің даму бағытын бастайды және анықтайды [1., 8].

Нәтиже. Аткин мен Блэктің (2003) пікірі бойынша қалыптастырушы және жиынтық бағалау мақсаттарының арасындағы айырмашылықты құру идеясы 1960 жылдардың соңында оқу жоспарын бағалау контекстінде пайда болған. Бұнда формативті бағалау бағдарламаны нақты анықтауға емес, оны жақсартуға бағытталған әрекеттерді сипаттайды. Бұл айырмашылық көп ұзамай білім алушыларды бағалау контекстінде қабылданды. Мысалы, білім алушылардың оқуын қалыптастырушы және жиынтық бағалау туралы анықтамалықта, оқу мен оқытудың бір бөлігі ретінде сыныпты бағалау мен оқу нәтижелерін бақылау ретінде бағалауды саралау үшін «қалыптастырушы» және «жиынтық» терминдері формальды және академиялық тұрғыдан, мұғалімдермен қарымқатынаста «оқуға бағалау» және «оқуды бағалау» балама тіркестерін басқалардың арасында бағалауды реформалау тобы да (ARG 1999) қолданды. 

Теорияда бағалаудың мақсаттары мен қолданылуын, бағалауды өткізуге себеп болатын мақсаттарды және бағалау нәтижелерімен нақты жасалған нәрселерді ажыратуға болады. Пеллегрино және басқаларымен (2001) талқыланған мақсаттардың жалпы көрінісі, бағалаудың үш негізгі мақсаты бар екендігін көрсетеді:

• Оқуға көмектесуді бағалау - қалыптастырушы бағалау.

• Оқушылардың жеке жетістіктерін бағалау - жиынтық бағалау.

• Бағдарламаларды бағалау үшін бағалау.

Ньютон атап өткендей, бұлардың біріншісі нақты мақсат болса, екіншісі мақсат емес, бірақ бірнеше мақсаттар мен қолданыстарға ие болуы мүмкін бағалау субъектісінің тұжырымы болып табылады. Қалыптастырушы бағалау жағдайында ақпаратты пайдаланудың бір ғана негізгі әдісі бар, ол оқуға көмектесу. Егер ол осы мақсатта қолданылмаса, онда бұл процесті қалыптастырушы бағалау (немесе оқытуға арналған бағалау) деп сипаттауға болмайды. Керісінше, білім алушылардың оқу жетістіктерін жиынтық бағалау (немесе оқуды бағалау) мәліметтерін бірнеше тәсілдермен қолдануға болады, олардың кейбіреулері жеке студенттерге, ал кейбіреулері топтар мен халықтың жиынтық нәтижелеріне қатысты. Ньютон қолданудың он сегіз түрін атады, соның ішінде студенттердің үлгерімін бақылау, студенттерді оқу топтарына орналастыру, оқушылардың қиындықтарын диагностикалау, ата-аналарға есеп беру, болашақта оқу және жұмысқа орналасу туралы шешімдерді басшылыққа алу және т.б. Қолдану бағдарламалары мен институттарын бағалауды да қамтиды. Осылайша, жоғарыда айтылған үшінші мақсатты басқа бір мақсат ретінде емес, оқушылардың жетістіктері туралы мәліметтерді пайдалану ретінде қарастыруға болады. Бұл мақсат пен қолдану арасындағы айырмашылықты сақтау қиынға соғатынын білдіреді. Сондықтан Мансель және басқалардың (2009) кең санаттағы үш түрлі қолданыстарға сілтеме жасай отырып, осы талқылауды жеңілдету туралы шешімін ұстанған пайдалы:

1. Оқушылардың түсінігін қалыптастыруға көмектесу үшін бағалауды қолдану.

2. Бағалауды ата-аналарға, әрі қарай оқу орындарына және жұмыс берушілерге оқушылардың жетістіктері туралы ақпарат беру үшін пайдалану.

3. Жеке тұлғаларды және мекемелерді жауапқа тарту үшін бағалау деректерін пайдалану.

Оқуға көмектесу мақсатында оқыту мен оқудың бір бөлігі ретінде өткізілетін бағалау «қалыптастырушы» бағалау немесе оқуды бағалау деп сипатталады. Бұл мұғалімдер мен студенттерді сабақтың немесе бөлімнің мақсатына жетуге қалай көмектесуге болатындығы туралы шешім қабылдаған кезде орын алады себебі бұл кері байланыс жағдайында оқытудың дәлелдерін қолдануға қатысады.

Кесте 1.1.

Қалыптастырушы бағалаудың негізгі белгілері (оқуды бағалау)

Бастауыш және орта мектеп мұғалімдерінің сауалнамасы қалыптастырушы бағалаудың түсінігі көбінесе осы тұжырымдарға сәйкес келетінін, мектеп кезеңі мен жұмыс өтілі бойынша біршама өзгеретіндігін көрсетті.

Белгілі бір уақытта оқушылардың оқу жетістіктерін қорытындылау және есеп беру мақсатында өткізілген бағалау, мысалы, курстың немесе бағдарламаның аяқталуы, «жиынтық» немесе оқуды бағалау деп сипатталады.

Бұл оқуға әсер етуі немесе әсер етпеуі мүмкін, ал нәтижесі оқыту туралы кейінгі шешімдерде қолданылуы мүмкін немесе қолданылмауы мүмкін, бірақ мұндай әсер оның негізгі себебі емес.

Кесте 1.2.

Жиынтық бағалаудың негізгі сипаттамалары (оқуды бағалау)

Бағалау процесі екі жағдайда да бірдей болатындығын және бағалауды жүргізудің көптеген құралдары мен стратегияларын екі контекстте де қолдануға болатындығын ескерген жөн. «Формативті» және «суммативті» сын есімдер формадағы емес, мақсаттағы айырмашылықтарды сипаттайды. Теорияда бағалауды оқуға көмектесу және оны білгендері туралы есеп беру үшін пайдалану арасында бөлуге болады, бірақ іс жүзінде бұл өткір нәрсе емес.

1.1 және 1.2-кестелерде қалыптастырушы және жиынтық бағалаудың сипаттамаларының тізімдері екі бағалау мақсаттарының арасындағы айырмашылықтарды атап көрсетеді, айырмашылықтар өте нақты ескерілуі керек, әсіресе олардың екеуі де мұғалімдер жүргізген кезде. Мұғалімдердің барлық бағалауы қалыптастырушы немесе қандай да бір жолмен жиі жүргізілетін бағалау болса қалыптастырушы болып табылады деген болжам жиі қабылданады. Егер бағалау үнемі жүргізіліп жатқан оқуға көмектесу үшін қолданылмаса, мұндай жағдай болмайды және қалыптастырушы бағалаудың шын мәніндегі мәні жүзеге асырылмайды. Фелан (және басқалардың 2011) зерттеулері түсінуді тексеруге арналған тесттер ретінде қалыптастырушы бағалаудың интерпретациясын көрсетеді. Нәтижелер мұғалімдердің біліктілігін арттыруды қамтитын араласу үлгерімнің жақсаруына әкелгенін көрсетті. Бұл жақсарту Блэк пен Уиллиам (1998) жариялаған төмендеу үлгерушілер ең үлкен нәтижелерге жеткені туралы тұжырымдамаға қарағанда, жоғары балл жинайтын студенттер үшін жақсы нәтиже болғанын көрсетті.

Тағы бір ерекшелігі, жиынтық бағалау оқу тәжірибесінің маңызды бөлігі болып табылады, өйткені студенттердің оқуы туралы есептер бірнеше себептерге байланысты жасалуы керек және жазбалар сақталуы керек; студенттердің оқуы туралы қысқаша мәлімет алудың қажеті жоқ. Керісінше, қалыптастырушы бағалауды ерікті деп санауға болады, яғни мұғалімдер оның олардың практикасына қаншалықты енгізілгенін өздері шешеді. Сонымен қатар оқытудың ажырамас бөлігі болып табылатын қалыптастырушы бағалау байқалмайды; ал жиынтық бағалау әдетте өте байқалады. Зерттеулер (мысалы, Англиядағы Pollard 2000), жиынтық бағалау өте жоғары бейінге ие болған кезде, ол сыныптағы этика мен бағалауды қалыптастырушы қолдануды жоққа шығаратын қауіптерге үстемдік ете алатындығын көрсетті. Нәтиже жетістікке жету үшін күш-жігер мен дәлелдеуден гөрі студенттер мен оқытушылар үшін маңызды деңгейге немесе дәрежеге жетуге септігін тигізеді. Сонымен, жиынтық бағалау сөзсіз болғандықтан, оны қалыптастырушы бағалауға теріс әсер етпестен, оны өткізудің жолдарын табу керек.

Оқуға көмектесу үшін жиынтық бағалауды қолдану мұғалімдердің қалыптастырушы бағалауды жүзеге асырудың тиімді тәсілдері деп тапқан Блэк (және басқалары 2003) хабарлаған төрт тәжірибенің бірі болды. Алайда, жиынтық бағалаудың мәні бойынша қысқаша сипаттамасы, әдетте, белгілі бір іс-шараларға оралу үшін жеткілікті түрде егжейтегжейлі сипатталмағандығын және ең жақсы жағдайда студенттерге олардың жұмысының сәтсіз бөліктерін қайта қарауға мүмкіндік беретінін білдіреді.

Қалыптастырушы бағалау мұғалімнің қолында болғандықтан, дәл осы тәсілде жиынтық бағалауда қолданылатын дәлелдемелерді мұғалімдер өздері жинайды. Бұл екі ықтимал проблеманы туғызады: біріншіден, алынған дәлелдер ұсынылған оқу тәжірибесіне байланысты; екіншіден, бұл мұғалімнің дәлел жинау қабілетіне байланысты. Күнделікті оқу тапсырмаларында жиналған нақты дәлелдерден жетістіктерді қорытындылауға көшу, студенттер қолданатын оқу бағдарламасының кеңдігі туралы сенімділікті талап етеді, сондықтан дәлелдер сенімді және оқу мақсаттары мен пайымдаулардың сенімділігін көрсету үшін қолданылады.

«Бағалау оқу ретінде» туралы ескерту бағалау бойынша кейбір авторлар «бағалау ретінде оқыту» түсінігін бағалаудың жеке мақсаты ретінде ұсынады. Бұл идеяның негізгі қайнар көзі - Лорна Эрл және оның Канададағы әріптестері.

«Оқу ретінде бағалау» дегеніміз - студенттердің метаконференцияны дамыту және қолдау процесі. Оқыту ретінде бағалау студенттердің бағалау мен оқыту арасындағы сыни байланыс құралы ретіндегі рөліне баса назар аударады. Оқушылар белсенді, ынталы және сыни бағалаушылар болған кезде олар ақпаратты түсінеді, оны алдыңғы біліммен байланыстырады және оны жаңа оқу үшін қолданады. Бұл метакогнитациядағы реттеу процесі. Бұл студенттер өздерінің оқуын бақылап отырғанда және осы бақылаудың кері байланысын түзету, бейімдеу және тіпті олар түсінген кездегі маңызды өзгерістер үшін пайдаланады.

Сондай-ақ, авторлар мұнда сипатталғанның жоғарыдағы көрсетілген қалыптастырушы бағалаудың сипаттамасына енгенін мойындайды (1.1-кестені қараңыз) және көптеген авторлар сыныптық бағалауды тек екі мақсатты: оқытуды бағалауды және оқуды бағалауды сипаттайды деп санайды. Студенттің өзін-өзі бағалауын оқуға арналған бағалаудан бөлек ұғым ретінде анықтау қазіргі әдебиетте көп көрініс тапқан жоқ. Сонымен қатар, бағалауды оқу ретінде қабылдау бағалау мен оқытудың арасындағы оң қарым-қатынасқа қатысты болады, мұнда бағалау тәжірибесі оқу тәжірибесінде басым болады. Бұл есепте қалыптастырушы бағалаудың бөлігі ретінде оқуға (мета-таным) көмектесу үшін бағалауды қолданудағы білім алушының рөлі қарастырылады [3., 11-14].

Талқылау. Білім сапасын арттыру үшін қалыптастырушы тапсырмаларды қолдану үшін тапсырмаларды мұқият жоспарлап, модульдер мен бағдарламаларға біріктіру керек. Студенттердің тапсырмалар түрлері, оларды орындау уақыты және олардың орындалуы қалай бағаланатыны туралы білуі маңызды. Бұл ақпарат әр модульге арналған нұсқаулықта болуы керек. Оқу сапасын жақсарту, өзін-өзі бағалауға және курстастарының бағалауына ықпал ету үшін студенттер осы бағалаудың мақсатын түсіндіруі керек. Нұсқаушының міндеті - студенттерде кері байланысты үйрену дағдыларын дамыту және оларға жақсы құрылымдалған, сындарлы, оқушыларға ыңғайлы кері байланыс беру. Қалыптастырушы кері байланыстың негізгі принциптері:

- студенттер оқу мақсаттары туралы нақты болуы керек;

- кері байланыс қазіргі кездегі студенттің позициясын / деңгейін бағалап, жұмысқа бағыт беруі керек;

- қалыптастырушы коммуникация оқушының қазіргі кездегі білім деңгейінің жағдайы мен оқыту мақсаттары арасындағы алшақтықты жою құралы ретінде қолданылуы керек;

- бұл байланыс тиімді және сапалы болуы керек.

Оқушылардың кері байланысын ұсыну тәрбиеші рөлінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Бұл студенттерге бағалаудан сабақ алуға мүмкіндік береді және ішкі (оқуға деген ықылас) және сыртқы (оқуға деген қажеттілік) мотивацияға үлкен әсер етеді. Кері байланыстың сапасы мен уақтылығы студенттердің оқу процесінде де, оқушы мен мұғалім арасындағы жемісті қарым-қатынасты құруда да маңызды. Қалыптастырушы бағалау және кері байланыс мұғалімді тағы бір рет олардың қандай мақсатқа қол жеткізгісі келетіндігі және оның оқушының оқу ортасын қалай жақсартуға болатындығы туралы ойлауға мәжбүр етеді [4., 146].

Блэк пен Уильям (1998) «зерттеулердің көпшілігі тағы бір маңызды қорытындыға әкеледі: жетілдірілген қалыптастырушы бағалау басқа студенттерге қарағанда танымдық көрсеткіштері төмен оқушыларға көмектеседі және осылайша жалпы жетістік деңгейлерін жақсарта отырып, жетістік деңгейлеріндегі айырмашылықтарды азайтады. «. Блэк пен Уильям қалыптастырушы бағалауды «білім берудегі тағы бір сиқырлы таяқша» деп санамаса да, «формативті бағалау - тиімді оқытудың мәні» деп атап өтті. Олар «қалыптастырушы бағалау тәжірибесін жақсартатын инновациялар маңызды мақсаттарға жетеді» деп атап өтті [2., 5].

Қорытынды. Қалыптастырушы бағалаудың негізгі идеясы - жинақталған материал оқытудың барлық кезеңдерінде қолданылуы керек. Сонымен, формативті бағалау, жиынтық бағалауға қарағанда, оқыту кезеңдерінде сипаттауға (бейне реттілігі сияқты), оқушының қазіргі жағдайы мен болашақта қол жеткізілетін мақсат арасындағы олқылықтардың орнын толтыру үшін ақпаратты анықтауға және ұсынуға көмектеседі. Сонымен қатар, оларды жүзеге асыру тәжірибесі мұғалімдерде формативті бағалауға байланысты бірқатар мәселелер туындайтындығын көрсетеді. Біріншіден, бағалау туралы жасырын шатасушылық бар. Мұғалімдердің қабылдауы басым стереотиптермен шартталған және ішінара бағалау үрдісі барысында сынып түсінетін іс-әрекеттермен байланысты әдістер жиынтығы ретінде емес, құрал мен механизм ретінде қарастырылған дәстүрлі бағалау көзқарасының әсерімен көрінеді. Екіншіден, бағалау мен оқыту практикасы арасындағы байланыс екі жақты. Егер бір жағынан мұғалімдер стандартталған тесттер мен тест әдістеріне күмәнмен қараса; екінші жағынан, олар оқытудың қолданыстағы мониторингі мен валидациясынан басқа баламалы бағалау түрлеріне бірдей жарамдылықты жатқызбайтын сияқты. Олардың қабылдаулары өте поляризациялануға бейім: сыныптағы жиынтық бағалауды өлшеу бақылау мен техникалық компоненттердің «қатаң» аспектілеріне жатады; қалыптастырушы өлшемге, екінші жағынан, жұмсақ және сұйық аспектілер. Сондықтан, біз осы нұсқаулықта формативті бағалаудың мәні, олардың жиынтықтан айырмашылығы, формациялық бағалауды жүзеге асыруға мысалдар келтірдік. Жақын арада қандай қадамдар жасау керек? Когерентті, үздіксіз жүйеге қол жеткізу үшін сыныптың микро деңгейінен бастап, оқыту жағдайында бағалаудың орталықтандырылуын растаудың төмендеуі маңызды, ол бағалауды да қамтуы мүмкін. Қалыпты бағалауды білім беру үдерісімен тиімді интеграциялауға болатын іс-әрекеттер мен стратегияларды анықтай отырып, әдістер мен құралдар арқылы жүзеге асырылатын білім беру зерттеулеріне басты рөл бөлінуі керек. Сонымен, қалыптастырушы бағалау оңтайлы дидактикалық жағдайлар жасау арқылы, тиімді әдістер, тәсілдер мен бағалау құралдары арқылы оны бағалау үдерісімен интеграциялану негізінде оқу процесін жүзеге асыруға ықпал етеді [2., 43].

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Руководство по критериальному оцениванию для учителей основной и общей средней школ: Учебно-метод. Пособие. / Под ред. О.И.Можаевой, А.С.Шилибековой, Д.Б.Зиеденовой. – Астана: АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы», 2016. - 56 с.
2. Кохаева Е.Н. Формативное (формирующее) оценивание: методическое пособие / Е.Н. Кохаева. – Астана: АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы» Центр педагогического мастерства, 2014. – 66 с.
3. Wynne Harlen Sandra Johnson A review of current thinking and practices in assessment inrelation to the Primary Years Programme/Report submitted by Assessment Europe to the International Baccalaureate January 2014. – 11-14 p.
4. Коледова Л.А. Современные тенденции в оценивании результатов обучения // МГПУ В сборнике: Качественное образование: проблемы и перспективы. сборник научных статей. Москва, 2016. С. 141-147.