ӨНДІРІСТЕ КАФЕДРА ФИЛИАЛЫН АШУ АРҚЫЛЫ ОҚУ ПРОЦЕСІНІҢ ПРАКТИКАЛЫҚ БАҒЫТЫН ДАМЫТЫП ҚАЛЫПТАСТЫРУ

ФОРМИРОВАНИЕ И РАЗВИТИЕ ПРАКТИЧЕСКОЙ НАПРАВЛЕННОСТИ УЧЕБНОГО ПРОЦЕССА ПУТЕМ ОТКРЫТИЯ ФИЛИАЛА КАФЕДРЫ НА ПРОИЗВОДСТВЕ

Капанова Айна Тулегеновна

канд. пед. наук, проф. Казахско-Русского Международного университета,

Республика Казахстан, г. Актобе

Пиримжаров Махамбет Хожаниязович

доктор (PhD), доц. Казахско-Русского Международного университета,

Республика Казахстан, г. Актобе

ТҮЙІНДЕМЕ

Бұл мақалада дайындық бағыттары бойынша бакалаврларды практикаға бағытталған оқыту қажеттілігі өзекті болып табылады. Бұл проблеманы шешу жұмыс берушілер мен ЖОО-ның өзара іс-қимылына жүктеледі, оның нәтижесінде түлектердің құзыреттіліктерді, білімді өндірісте іске асыру дағдыларын меңгеруі тиіс. Дайындықтың осы түрін сәтті жүзеге асырудың қажетті шарттары көрсетілген.

АННОТАЦИЯ

В данной статье актуализируется необходимость практико-ориентированной подготовки бакалавров по направлениям подготовки. Решение данной проблемы возлагается на взаимодействие работодателей и вуза, итогом которой должно быть приобретение выпускниками компетенций, навыков реализации знаний на производстве. Обозначаются необходимые условия успешной реализации этого вида подготовки.

Түйінді сөздер: практикаға бағытталған дайындық; білімді іске асыру дағдылары; құзыреттілікті қалыптастыру; оқу-ғылыми бөлімше; оқу процесінің практикалық бағытын күшейту.

Ключевые слова: практико-ориентированная подготовка; навыки реализации знаний; формирование компетенций; учебно-научное подразделение; усиление практической направленности учебного процесса.

Жұмыс берушілер мен өз қызметін бірыңғай білім беру кеңістігінде іске асыратын жоғары оқу орындарының өзара іс-қимылын ұйымдастыру қажеттілігі осындай өзара іс-қимылды ұйымдастырудың тиімді әдістері мен нысандарын іздестіруге қажеттілік туғызады.

МЖМБС "Академиялық бакалавр"біліктілігін бере отырып, бакалавриат бағдарламасының түлектері дайындалатын кәсіби қызметтің талаптарын айқындайды, олар:

–өндірістік-технологиялық;

–ұйымдастырушылық-басқарушылық;

–ғылыми-зерттеу;

–жобалық-конструкторлық.

Осы қызмет түрлерінің әрқайсысы студенттердің жеке қасиеттерін дамытуды, жалпы мәдени, жалпы кәсіби және кәсіби құзыреттіліктерін қалыптастыруды, оларды практикалық іс-әрекетте жүзеге асыру дағдыларын дамытуды талап ететіні белгілі. Әр түрдің қалыптасуы тиісті ұйымдар мен кафедра бөлімдерінің жұмысына қатысқан жағдайда жүзеге асырылады [1,2].

Кафедра бөлімшесі кафедраның оқу-ғылыми бөлімшесі болып табылады. Бөлімше жұмысы ұйым/кәсіпорын базасында жүргізіледі.

Кафедра бөлімшелерінің жұмыс істеуі оқу сабақтарын, өндірісте кәсіби тәжірибені өткізуге мүмкіндік береді.

Кафедра бөлімшесін құрудың мақсаты – білікті мамандарды даярлау сапасын арттыру, оқу процесінің практикалық бағытын күшейту, сондай-ақ бірлескен ғылыми зерттеулер жүргізу және олардың нәтижелерін өндіріске енгізу.

Университет лекциялық, практикалық сабақтар жүргізу, практиканы, дипломдық жұмыстарды, магистрлік диссертацияларды басқару үшін оқу процесіне кәсіпорындар мен ұйымдардан мол жұмыс тәжірибесі бар мол жұмыс тәжірибесі бар практик-мамандарды белсенді түрде тартады. Оқу үдерісін қамтамасыз ету және ғылыми-зерттеу жұмыстарын орындау үшін қажетті кафедра бөлімшесінің материалдық-техникалық базасын мекеме/кәсіпорын университетпен бірлесіп қалыптастырады және жетілдіреді. Нәтижесінде:

–Жұмыс берушілерді ЖОО ғылыми-зерттеу бөлімшелерінің жұмысына тарту.

–ЖОО (оқытушылар, студенттер) және бейінді ұйымдар (практик-мамандар) өкілдерінің қатысуымен ғылыми іс-шаралар өткізу. 

–Университеттің оң имиджін қалыптастыру, талантты жастарды (әлеуетті талапкерлерді) тарту мақсатында салалық олимпиадалар өткізу. 

–Бейінді ұйымдар базасындағы студенттердің практикасы – жоғары оқу орындарының оқу жоспарларында көзделген дәстүрлі нысан. 

– Жұмыс берушінің өкілдерін ЖОО-ның білім беру процесіне тарту.   Негізгі білім беру бағдарламасын жобалау және іске асыру кезеңінде, сондай-ақ оны игеру нәтижелерін бағалау кезінде жұмыс берушілерді тарту жоғары білім беру сапасын және ЖОО түлектерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал етеді.

– Бейінді ұйымдарда ЖОО-ның практикаға бағытталған кафедраларын құру. Өзара іс-қимылдың бұл нысаны білім беру саласының заңнамалық базасындағы өзгерістерге де байланысты. Мұндай кафедралардың негізгі мақсаты студенттерді даярлаудың практикалық құрамдас бөлігін күшейту, олардың кәсіби құзыреттілігін қалыптастыру болып табылады. Бұл кафедралардың міндеттеріне практикаға бағытталған пәндер, бакалавриаттың, магистратураның негізгі білім беру бағдарламалары бойынша өндірістік практика, болашақ мамандармен ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру бөлігінде жоғары кәсіптік білім берудің негізгі білім беру бағдарламаларын іске асыру кіреді [3, 4].

–Магистратура мен докторантура бағдарламалары бойынша оқуға практик-мамандарды тарту.

Қазіргі таңда ЖОО практикамен айналысатын мамандарға бағытталған білім беру бағдарламаларын белсенді әзірлеуде. Белгілі бір өндірістік тәжірибесі бар мамандары зерттелетін сала бойынша ғылыми-зерттеу қызметінде тәжірибе жинақтайды.

Өз кезегінде, университет алдында білім беру қызметтерін ұсыну бойынша да белгілі бір міндеттер тұр:

–ЖОО базасында ұйымдастырылған жұмыс берушінің өкілдеріне арналған біліктілікті арттыру курстары. Бұл форманы дәстүрліге жатқызуға болады, өйткені көптеген университеттердің негізінде факультеттер/ біліктілікті арттыру институттары жұмыс істейді.

–Мәдени – ағарту жұмыстарын ұйымдастыру– жоғары оқу орындарының жетекші ғалымдарының көпшілік дәрістер оқуы.

ЖОО-ның жұмыс берушілермен өзара іс-қимылының дәстүрлі және инновациялық әдістері мен нысандарын қалыптастыру бойынша:

–еңбек нарығының бірлескен мониторингін қамтамасыз ету;

–кәсіби кадрларды даярлау көлемін, бағыттары мен бейіндерін оңтайландыру;

–әлеуетті жұмыс берушілер мен белгілі бір өндірістік сала мамандарының ақпараттық базасын қалыптастыру;

–жоғары білікті кадрларды мақсатты келісімшарттық даярлауды ұйымдастыру;

–жұмыс берушілердің тілектері мен ұсынымдарын ескере отырып, оқу бағдарламаларының сапалы мазмұнын әзірлеу;

–еңбек нарығының сұраныстарына сәйкес жаңа білім беру бағдарламаларын (оның ішінде қосымша білім беру бағдарламаларын) әзірлеу және іске асыру;

–жұмыс берушілердің белгілі бір өндірістік саланың болашақ мамандарын кәсіби даярлау сапасын тәуелсіз бағалауын (сертификаттауды) қамтамасыз ету.

Осылайша, ЖОО-дарының жұмыс берушілермен өзара іс-қимылын ұйымдастырудың негізгі мақсаты жоғары білікті кадрлар даярлау саласындағы мемлекеттік білім беру саясатын неғұрлым тиімді іске асыруға, білікті көзқарас идеяларын және кадрларды даярлау мен олардың біліктілігін арттыруда үздіксіз білім беру қағидаттарын практикаға енгізуге бағытталған.

Осыған байланысты, ЖОО-ында біртіндеп озыңқы кәсіптік білім беру (ОӨЖ) бағдарламаларын енгізу басталды, оның мақсаты – персоналды озыңқы кәсіптік оқыту және біліктілігін арттыру болып табылады: дәрістер (Л), практикалық сабақтар (ПЗ), семинарлар (ТР), тренингтер (Тр), рөлдік ойындар (Ир), ғылыми-зерттеу жұмысы (ҒЗЖ), ДПО (П) бағдарламасының бейіні бойынша практикалар,қорытынды аттестаттау және т.б., яғни, қысқа бағдарламалар [1,4].

ҚҚБ (қызметкерлерді қолдау бағдарламалары) тыңдаушылардың келесі санатын қамтиды: кәсіпорындар мен ұйымдардан босатуға жататын азаматтар;  толық емес жұмыс уақыты режимінде жұмыс істейтіндер; өндіріс көлемі қысқарған (тоқтатыла тұрған) кезде жұмыстардың уақытша тоқтатылуына байланысты жұмыскер мен жұмыс берушінің арасындағы еңбек шартын бұзу мерзімі басталғанға дейін жүзеге асырылатын, жалақысы сақталмайтын демалыста жүргендер.

Әлеуметтік әріптестік мақсаттарына қол жеткізу үшін бізге мынадай міндеттерді шешу қажет:

–мүдделі әлеуметтік әріптестер мамандар мен жұмысшы кадрларды даярлауда өзара іс-қимыл бағыттарын бірлесіп жоспарласын;

–нақты дайындық жобаларын қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету; арнайы цикл және практикалық оқыту пәндерінің сапасын арттыру;

–өндірістің нақты талаптарына жауап беретін құзыреттерді оқытуда кәсіпорындардың рөлін күшейту;

–ұзақ мерзімді негізде оқу орнының материалдық-техникалық базасын тұрақты дамыту ;

–студенттердің кәсіби дайындығына еңбекті ұйымдастырудың озық тәсілдері мен әдістерін енгізу;

–студенттердің оқуға, мамандықты игеруге деген ынтасын арттыру ;

–жұмыс берушілер мен басқа да әлеуметтік әріптестерді біліктілік талаптарын, кәсіптік іскерліктер мен дағдыларды білуін тексеру рәсімдерін әзірлеуге тарту;

–кәсіптік бағдар беру тәсілдерін өзгерту (бейіндік даярлық және бейіндік оқыту арқылы), оқушылармен кәсіптік бағдарлау жұмысын белсенді жүргізу.

Қорытынды:

1. Жұмыс берушілердің әртүрлі санаттарымен ынтымақтастықтың тұрақты жүйесін қалыптастыру бойынша жұмысты орындау қажеттілігіне оқу орнының бүкіл ұжымының уәждемесі.

2. Жұмыс берушілермен ұзақ мерзімді (тұрақты) байланыс орнату.

3. Тұрақты жұмыс істейтін ғылыми-техникалық кеңесті қалыптастыру.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. "Білім туралы" 2007 жылғы 27 шілдедегі № 319-III Қазақстан Республикасының Заңы (01.01.2022 ж жағдай бойынша өзгерістермен және толықтырулармен).
2. ҚР 2018 ж. 4 шілдедегі № 171-VI ҚРЗ "ҚР кейбір заңнамалық актілеріне жоғары оқу орындарының академиялық және басқарушылық дербестігін кеңейту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Заңы.
3. "Ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін коммерцияландыру туралы" 2015 ж. 31 қазандағы № 381-V ҚР Заңы (01.01.2022 ж. жағдай бойынша өзгерістермен және толықтырулармен)
4. Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасы.