СӨЙЛЕУ ҚАБІЛЕТІ НАШАР БАЛАНЫ ТӘРБИЕЛЕП ОТЫРҒАН ОТБАСЫН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ СҮЙЕМЕЛДЕУ

ИССЛЕДОВАНИЕ ЗАДЕРЖКИ РЕЧЕВОГО РАЗВИТИЯ У ДЕТЕЙ РАННЕГО ВОЗРАСТА

Балтай Перизат Жомартқызы

магистрант 2 курса, 7M01901 – Специальная педагогика, Казахский национальный женский педагогический университет,

Казахстан, г. Алматы

Оразаева Гульжан Сериковна

научный руководитель, доц., канд. наук, Казахский национальный женский педагогический университет,

Казахстан, г. Алматы

АҢДАТПА

Бұл мақалада мектепке дейінгі білім беру ұйымының мәселені қабылдаудан бастап оны шешуге дейінгі сөйлеу қабілеті нашар балалардың ата-аналарымен жұмыс жүйесі, психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу ерекшеліктері сипатталған.

АННОТАЦИЯ

В данной статье описывается система работы дошкольной образовательной организации с родителями детей имеющих тяжелые нарушения речи от принятия проблемы до ее решения, особенности психолого-педагогического сопровождения.

Кілт сөздер: ауыр сөйлеу бұзылыстары, мектеп жасына дейінгі балалар, сүйемелдеу, қолдау.

Ключевые слова: тяжелые нарушения речи, дошкольники, сопровождение, поддержка.

Әдетте, баланың сөйлеу дамуының ерекшеліктерін байқайтын алғашқы мұғалімдер-тәрбиешілер, олар мектепке дейінгі білім беру мекемесінде баланы кездестіретін алғашқы ересектер. Балабақша мұғалімдерінің сөйлеу қабілеті бұзылған баланың ата-анасымен мақсатты жұмысы оқушының сөйлеу қиындықтары анықталған сәттен басталады. Балабақшаға барған алғашқы күннен бастап мұғалім баланың сөйлеу (ауызша) белсенділігін ынталандыруға тырысады, балалармен сөйлеу қарым-қатынасының әртүрлі әдістері мен әдістерін қолданады, эмоционалды байланыс орнатады. Осы кезеңде балалардың сөйлеу дамуының белгілі бір ерекшеліктерін байқауға, қиындықтарды байқауға болады.

Одан әрі жұмыс барысында балабақша алдына қоятын маңызды міндеттердің бірі-ата-аналарды мұғалімдермен тығыз қарым-қатынас жасауға ынталандыру. Бұл ата-аналарды түзету және дамыту қызметіне қосуға, оны бірлескен етуге, олар үшін түсінікті, қызықты, ашық етуге, ең бастысы ата-аналармен серіктестік орнатуға көмектеседі.

Негізгі түзету жұмыстарын ең алдымен мұғалім-логопед жүзеге асырады, мұғаліммен және педагог-психологпен тығыз қарым-қатынас жасайды. Логопед-мұғалімнің жұмысымен қатар педагог-психолог отбасымен консультативтік жұмыс жүргізеді, ынтымақтастық жолдарын белгілейді. Ата-аналармен қарым-қатынас барысында педагог-психолог отбасындағы тұлғааралық қатынастардың ерекшеліктеріне назар аударады, отбасы мүшелерінің балаға қатысты ұстанымын атап өтеді, ата-аналардың балалардың іс-әрекеттеріне реакциясын талдайды (нұсқаулар, қолдау, немқұрайлылық және т.б.). Ата-аналардың баланың сөйлеу дамуының ерекшеліктеріне деген көзқарасына ерекше назар аударылады, олардың сөйлеу ақауларына қатынасы (ынтымақтастыққа деген ұмтылыс, мәселені қабылдау, мәселені шешудің жолдарын іздеу).

Туындаған мәселеге дейін жиі шатасатын ата-аналар мамандардың эмоционалды қолдауын күтеді, баладағы бұзушылықтардың ерекшеліктері туралы нақты ақпарат алғысы келеді. Осы кезде ата-аналармен өзара әрекеттесуді ата-аналар анықталған мәселелерді шешудің траекториясын жасауға қатысатындығын сезініп, олардың баласына көмектесуге деген ұмтылысы мен ұмтылысының маңыздылығын түсінетіндей етіп құру маңызды.

Мамандардың жұмысынан басқа, сөйлеу қабілеті нашар балаларға арналған аралас топтардың тәрбиешілерінің үлкен үлесі туралы айту керек, олардың негізгі міндеті ата-аналармен іс-әрекетті ұйымдастыруда оларды түзету процесін тарту болып табылады. Ата-аналар мен мұғалімдердің Достық, сенімді қарым-қатынастарын орнату мен қолдаудың маңыздылығын атап өткен жөн. Ата-аналарға балабақшада да, үйде де күнделікті, тұрақты жұмыс істеу қажеттілігін түсіндіру, мұғалімдер мен ата-аналардың талаптарының біртұтастығын сақтау және ата-аналарға тек осы жағдайда ғана сәттілік пен жақсы нәтижелер болуы мүмкін екенін белгілеу маңызды.

Дәстүрлі және дәстүрлі емес ата-аналармен жұмыс істеудің көптеген түрлері бар. Ата-аналармен жұмыс жасауда тепе-теңдікті сақтау және әр отбасы үшін ең қолайлы, ең жақсы нәтиже беретін әдістер мен әдістерді таңдау маңызды.

Даму ерекшеліктері бар баланың ата-анасымен жұмыс тәжірибесін талдай отырып, дамудың бұзылуы, бастапқы кезеңде, проблеманы қабылдау кезеңінде ең тиімді әдіс жеке тренингтер мен консультациялар болды, олар баланың дамуындағы бұзушылықтар туралы және оны жою немесе азайту жолдары туралы толық ақпарат берді, сонымен қатар қайталама бұзылулардың алдын алудың мүмкін жолдары, эмоционалды-тұлғалық бұзылулар немесе әлеуметтік-коммуникативті саланың бұзылуы.

Болашақта, ата-аналар проблеманы қабылдау кезеңінен өткен кезде, ата-аналарды топтық жұмысқа (тренингтер, жиналыстар, ойындар және т.б.) тарту ұсынылады, онда бірдей бұзушылықтары бар балалардың ата-аналары біріктіріліп, өзара әрекеттесу барысында балды өз тәжірибелерімен бөліседі, психологиялық қолдау көрсетеді.

Баланың жеке әлеуетін ата-аналардың, тәрбиешілердің, балабақша мамандарының тығыз, нәтижелі жұмысының арқасында ғана ашуға болады.

Осылайша, сөйлеу қабілеті нашар балалардағы қиындықтарды жеңу үшін ата-аналар бірнеше кезеңнен өтеді:

- МДББ, ұжым құрамы, дәстүрлер, сөйлеу қабілеті бұзылған балалардың даму ерекшеліктері туралы қажетті ақпаратты алады;

- ата-аналар педагогтармен және балалармен бірлескен іс-шараларға қатысады, бұл олардың психологиялық-педагогикалық құзыреттілігін арттырады және мұғалімдерге эмоционалды жақындықты, сенімділік пен сенімділікті қалыптастырады;

- ата-аналар өз баласының жетістіктеріне саналы түрде қатысу, қиындықтарды біртіндеп жеңу арқылы ата-аналық ұстанымының табысты тәжірибесін алады.

Осы тәсілді іске асыра отырып, бейімделу кезеңінде серіктестікке мүдделі ата-аналар ұжымы қалыптасады. Ата-аналар балалардың сөйлеу тіліндегі кемшіліктерді түзету үшін жеке білім беру маршрутын құруға белсенді қатысады, ал балалар ата-аналардың белсенді қолдауын сезінеді, бұл сәттіліктің кепілі.

Әдебиеттер тізімі:

1. Быкова М.В. Новый подход к проблеме детско-родительских отношений – М., Московский городской психолого-педагогический институт, 2008. – С. 3-4.
2. Выготский Л.С. Мышление и речь: психика, сознание и бессознательное. – М., 2001.
3. Чиркина Г.В. Роль семьи в коррекции врожденных нарушений развития у детей.// Альманах Института Коррекционной Педагогики РАО, 2004. – С. 11-13.