ОҚУ ОРЫНДАРЫНДА АҒЫЛШЫН ТІЛІН ТИІМДІ ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕЛЕРІ

METHODS FOR EFFECTIVE ENGLISH LANGUAGE TEACHING IN EDUCATIONAL INSTITUTIONS

Aya Adilbekova

Student, department of foreign language and translation, Sarsen Amanzholov East Kazakhstan University,

Republic of Kazakhstan, Ust-Kamenogorsk

АҢДАТПА

Мақалада оқу орындарында шет тілдерін оқытудың әртүрлі әдістері қарастырылады. Атап айтқанда, авторлық әдістерді қолдану мүмкіндіктері қарастырылады, бұл ағылшын тілін оқушыларға, студенттерге тез үйренуге ықпал етеді. Келесі әдістерге ерекше назар аударылды: Тікелей әдіс, грамматика-аударма, аудиовизуалды, аудиолингвальды және коммуникативті. Сонымен қатар, мақала соңында қосымша бірқатар әдістерге тоқталып өттім.

ABSTRACT

The article deals with various method of teaching foreign languages in educational institutions. In particular, the possibilities of using the author's method, contributing to the rapid acquisition of English by schoolchildren, students are considered. Particular attention is paid to the following method: direct method, grammar-translation, audio visual, audio lingual and communicative. In addition, at the end of the article I have written additional methods.

Тірек сөздер: шет тілі; ағылшын тілі; әдістер.

Keywords: foreign language; English; methods.

Қазіргі таңда оқу орындарында шет тілін үйренудің көптеген әдістері бар. Әдістердің әрқайсысының белгілі бір ерекшеліктері бар, кейбіреулері танымал және сұранысқа ие, ал кейбіреулері өте аз қолданыста. Бұл мақалада оқушылардың, студенттердің ағылшын тілін үйретудің негізгі әдістері қарастырылады.

Қазіргі әлемдегі жоғары оқу орындарында ағылшын тілін оқытудың заманауи әдістері

Ағылшын тілі өте танымал, сонымен қатар, халықаралық қарым-қатынас тілі болып табылады, оны бүкіл әлем біледі. Бүгінгі таңда ағылшын тілін оқытудың көптеген әдістері бар. Сонымен қатар, жаңалары үнемі әзірленуде, сондықтан қазір әр мұғалім өзі үшін оңтайлы жұмыс әдісін таңдай алады. Қазіргі уақытта жоғары оқу орындарында шет тілін оқытуда классикалық әдістер жиі қолданылады. Атап айтқанда:

1. Тікелей әдіс.

2. Оқытудың грамматикалық-аударма әдісі.

3. Аудиовизуалды және аудиолингвальды әдістер.

4. Коммуникативті әдіс.

Бұл мақалада берілген әдістердің әрқайсысын толығырақ қарастырамыз.

Шет тілін оқытудың тікелей әдісі

Бұл әдістеменің мәні- мұғалім күнделікті өмірде қолданылатын сөйлеу тілін үйренуге көп көңіл бөледі. Бұл әдісті жасаушылар оқыту әдісін шет тілін үйренуге кедергі келтіреді деп есептеді. Осылайша, студенттер өздері зерттейтін тіл әлеміне жасанды түрде енгізіледі. Барлық сабақ ағылшын тілінде жүргізіледі, мұғалім ағылшын тілінде түсініктемелер береді һәм жаңа тақырыптарды да, ағылшын тілінде жүргізуі керек. Сонымен бірге тек ағылшын тіліндегі әдебиеттер қолданылады. Осы әдіс арқылы ағылшын тілін оқытуда студенттердің білімді сәтті игеруіндегі мұғалімнің рөлі маңызды. Яғни, оның сөйлеуі мүлдем анық және дұрыс болуы керек, айтылуы мінсіз болуы керек, өйткені студенттер үнемі мұғалімнің артында қайталанады. Тікелей оқыту әдісі үшін мінсіз нұсқа ағылшын тілінде сөйлейтін мұғалім болады [4, б.147].

Грамматикалық аударма әдісі

Грамматикалық аударма әдісі- қазіргі білім беру жүйесіндегі негізгі әдіс болып табылады. Бұл біршама жылдан астам уақыт бойы қолданылып келе жатқан классикалық әдіс. Оның мұндай таралуы оқытушылардың көпшілігі осы әдісті қолдана отырып оқытылғандығына байланысты. Грамматикалық-аударма әдісінің мақсаты-грамматикалық ережелерді қолдана отырып оқуды және аударуды үйрену. Бұл әдістің кемшіліктеріне лексикалық бөлікке жеткілікті көңіл бөлінбейтіндігі жатады. Лексиканы үйрену сөздерді механикалық жаттауға дейін шектеледі. Оқу және аудару қатаң түрде жүзеге асырылады. Сонымен қатар, оқуға ұсынылған мәтіндер әдетте күрделі көркем әдебиетке жатады, сондықтан студент тек әдеби тілді оқиды. Тілдік ортаға енгеннен кейін, оған әдеби тілді жақсы білсе де, айналасындағыларды түсіну өте қиын болады.

Аудиовизуалды және аудиолингвалды әдістер

Екі әдістің мәні тілді нақты құрылымдар арқылы беру болып табылады, жаттау, аудио және бейне жазбалардың көмегімен жүзеге асырылады. Оқытудың аудиовизуалды әдісі сөйлеуді тиісті суреттермен бейнелеуді білдіреді, яғни студенттерге ағылшын тілінде бейнероликтер, көркем және деректі фильмдер көрсетіледі. Бұл жағдайда студенттерде бір уақытта екі қабылдау арнасы жұмыс істейді — көру және есту, нәтижесінде студенттердің басында ассоциациялар пайда болады, бұл тілді жақсы есте сақтауға мүмкіндік береді. Әдістердің мақсаты-тірі, ауызекі тілді меңгеру [1, б. 411]. Екі әдіс индукцияға негізделген-оқыту ережеден өтеді, мысалы. жоғарыда айтылғандардың барлығын ескере отырып, тіл үйренуге маманданбаған жоғары оқу орындарының студенттері үшін аудиолингвальды және аудиовизуалды әдістер басқа оқу бағдарламаларымен бірге қолданылған жағдайда ғана жарамды екенін байқауға болады [6, б. 109].

Коммуникативті әдіс

Қазіргі таңда ағылшын тілін үйренудің коммуникативті әдісіне жүгінетін  мұғалімдердің саны артып келеді. Бұл әдістің объектісі- сөйлеудің өзі, яғни мұндай әдіс ең алдымен қарым- қатынасты үйретеді. Коммуникативті әдіс студенттердің белсенділігін білдіреді. Бұл жағдайда мұғалімнің міндеті аудиториядағы барлық қатысушыларды әңгімеге тарту болады. Тілді жақсы есте сақтау және пайдалану үшін барлық қабылдау арналарын жүктеу қажет. Коммуникативті әдістің мәні- қарым- қатынастың нақты жағдайларын құру. Диалогты қайта құру кезінде студент алған барлық білімдерін іс жүзінде қолдана алады. Коммуникативті әдістің өте маңызды артықшылығы жаттығулардың алуан түрлілігі бар деп санауға болады: мұнда рөлдік ойындар, диалогтар, нақты қарым- қатынасты модельдеу қолданылады [2, б. 85].

Алғашында коммуникативті әдіс қолданылмады, бірақ қазір ол дәстүрлі грамматикалық- аударма әдісімен қатар жетекші орын алады. Қазіргі заманғы оқу орындарының оқытушыларының көпшілігі осы екі әдіске басымдық береді және олар көбінесе бір мезетте қолданылады. Оқу орындарында тікелей әдіс өте сирек қолданылады, бұл ішінара оқытушылар арасында нақты ана тілінде сөйлейтіндердің болмауына, ал ішінара студенттердің мектептен кейінгі дайындық деңгейі тым төмен болуына байланысты. Аудивизуалды және аудиолингвальды әдістер таза түрінде мүлдем қолданылмайды, бірақ мектептер, университеттер мен институттардың көптеген оқытушылары кейде осындай әдістерге сүйене отырып сабақ өткізеді. Бұл жалпы білім беру бағдарламасын әртараптандыруға және студенттерді қызықтыруға мүмкіндік береді.

Қосымша әдістер

Компьютерді қолданудың ең тиімді әдістерінің бірі- мультимедиялық презентацияларды пайдалану. Мұғалім сабақта оқушылардың бүкіл тобының назарын аудара отырып, интерактивті тақтаны пайдаланады. Мультимедиялық бағдарламалардың шексіз мүмкіндіктері бар, бұл кез-келген әрекетті анимация немесе сурет түрінде ұсынуға мүмкіндік береді. Шет тілі сабақтарында оқыту презентациялары, барлық ақпараттық нысандар: лексикалық, грамматикалық материалдар, мәтіндер, сөздіктер жиі қолданылады.

Шет тілі сабақтарында ақпараттық технологияларды қолданудың ең қолжетімді тәсілі танымдық және оқыту бағдарламаларын пайдалану болып табылады. Бағдарламалар көбінесе ойын түрінде жасалады, бұл студенттерге жаңа материалды оңай және тез игеруге, бұрын білгендерін бекітуге мүмкіндік береді. Learn English Euro talk Interactive тақырыптық иллюстрацияланған сөздігі лексиканы үйренуде үлкен әлеуетке ие. Бұл бағдарлама тоғыз түрлі тақырып бойынша лексиканы оқытуға мүмкіндік береді. Жаттығулар арасында іс жүзінде қажетті формаларға ерекше назар аударылады: шетелдік сөйлеушіні есту, сөйлеу және есте сақтау қабілетін дамыту.

Жоба әдісі- шет тілдерін оқыту процесінде оқушыларды белсендіру тәсілдерінің бірі болып табылады. Оқу жобасы- бұл кез-келген мәселені практикалық немесе теориялық тұрғыдан шешу мақсатында студенттер өз бетінше іздеп, зерттеп, графикалық және басқа жұмыс түрлерін орындайтын тапсырмалар жиынтығы. Оқушылар қолдана алатын жобалардың түрлері:

- рөлдік ойындар, сахналау (мерекелер, музыкалық бағдарламалар, қойылымдар және т. б.);

- зерттеу (елтану, ғылыми білімді жалпылау, тарихи және т. б.);

- мультимедиялық презентациялар, танымдық жобалар;

- шығармашылық (шығармалар, аударма, викториналар, кроссвордтар және т.б.; Шығармашылық тапсырмалар оқушыларды ынталандырады, білім беру процесінің барлық қатысушыларының ынтымақтастығы, қарым-қатынасы үшін негіз жасайды. Әсіресе мектеп оқушыларына елтану тақырыптары бойынша сөзжұмбақтар, көрмелер, стендтер, суреттер, эсселер жасау және шешу жұмыстары ұнайды. Сабақтың дәстүрлі емес формалары мұғалім мен оқушының қарым-қатынасына оң әсер етеді, ынтымақтастық пен шығармашылық атмосферасын қалыптастырады, ортақ мақсаттарға қол жеткізуге ықпал етеді.

Әдебиеттер тізімі:

1. Громова О. А. Аудио-визуалды әдіс және оны қолдану тәжірибесі. М., 1977.
2. Домашнев А. и. және т. б. педагогикалық университетте ағылшын тілін оқыту әдістемесі. М., 1983.
3. ХХ ғасырда шет тілдерін оқыту әдістемесінің негізгі бағыттары. / ред. М. в. Рахманова. М., 1972.
4. Палмер г. шет тілдерін оқытудың ауызша әдісі. М., 1960.
5. Шейлз Д. Қазіргі Тілдерді оқытудағы коммуникативтілік. [Мәдени ынтымақтастық кеңесі. № 12 жоба "қарым-қатынас мақсатында Заманауи тілдерді оқыту және оқыту".] Еуропа Кеңесі, 1995.
6. Ефременко В. А. шет тілі сабақтарында ақпараттық технологияларды қолдану //ИЯШ.-2007.- № 8. - С.18-21.