ӘЛЕУМЕТТІК ЖЕЛІДЕГІ КЕЛІССӨЗДЕРІҢ ТІЛДІК ЖӘНЕ СТИЛИСТИКАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

АҢДАТПА

Берілген мақалада қазіргі таңдағы әлеуметтік желідегі келіссөздерің тілдік және стилистикалық ерекшеліктері туралы айтылған. Интернет-коммуникацияның тіл болмысының салыстырмалы түрде жаңа және қарқынды дамып келе жатқан салаларының бірі болып табылатындығы сөз болады. Мақалада интернет тілінің коммуникативті әртүрлілігімен, көп функционалдылығымен және динамизмімен ерекшеленетіні жайлы айтылған.

АННОТАЦИЯ

В данной статье рассматриваются лингвистические и стилистические особенности современных переговоров в социальных сетях. Говорят, что Интернет-общение является одной из относительно новых и быстро развивающихся областей языка. В статье отмечается, что язык Интернета характеризуется коммуникативным многообразием, многогранностью и динамичностью.

Түйін сөздер: интернет-коммуникация, әлеуметтік желі, келіссөздер.

Ключевые слова: интернет-коммуникация, социальные сети, переговоры.

Интернет-коммуникация тіл болмысының салыстырмалы түрде жаңа және қарқынды дамып келе жатқан салаларының бірі болып табылады. Коммуникативті әртүрлілігімен, көп функционалдылығымен және динамизмімен ерекшеленеді, ол қазіргі орыс тіліне қарым-қатынастың басқа салаларында үлкен әсер етеді.Әлеуметтік желінің компьютерлік дискурсы жағдайындағы қарым-қатынастың негізгі лингвистикалық және стилистикалық ерекшеліктері коллоквиализация, экспрессивтілік, поликодтық және сөйлеудің қысқаруы / дөрекіленуі болып табылады [1].

1. Коллоквиализация - ауызекі тілге тән бірліктерді пайдаланушылардың сөйлеуінде қолдану үрдісі. Жазбаша қарым-қатынас формасы әлеуметтік желіде басым болғанына қарамастан, тірі ауызекі сөйлеуге тән тілдік ерекшеліктер белсенді қолданылады:сөздерді қысқарту, экспрессивтілік, ауызекі лексиканың жоғары үлесі, нақты сөйлеу құрылымдарының көптігі және т. б. Бұл сөйлеу әрекетінің үнемділік заңының әрекетімен де, интернет қолданушылардың айтылмаған шартының бір түрін көрсетуімен де байиланысты: интернет ортасында сөйлеп тұрғанда жазу әбден орынды, мұны интернет-қауымдастығы оң қабылдайды [2]. Коллоквиализация әлеуметтік желілердегі қарым-қатынасқа ғана тән емес, сонымен қатар чаттардағы, форумдардағы, блогтардағы қарым-қатынасқа ие. Фонетикалық деңгейде бұл тенденция фонемалардың позициялық және комбинаторлық өзгерістерімен және сегменттік қатардың азаюының жоғары деңгейімен айтылатын сөйлеу ерекшеліктерін бекітуде көрінеді. Бұл қарапайым транскрипцияның бір түрі (көбінесе тұтас емес, бірақ оның жеке бөліктері), есімдіктердің, есімдіктердің, бөлшектердің, сапалы сын есімдердің және дерексіз зат есімдердің әртүрлі категорияларына тән. Фонетикалық деңгейде бұл тенденция фонемалардың позициялық және комбинаторлық өзгерістерімен және сегменттік қатардың азаюының жоғары деңгейімен айтылатын сөйлеу ерекшеліктерін бекітуде көрінеді. Бұл қарапайым транскрипцияның бір түрі (көбінесе тұтас емес, бірақ оның жеке бөліктері), есімдіктердің, есімдіктердің, бөлшектердің, сапалы сын есімдердің және дерексіз зат есімдердің әртүрлі категорияларына тән. Мысалдар: че, че, чо (не); чот (бірдеңе); ниче, ничо (ештеңе); кәз (қазір); норм (қалыпты); ток (тек); нра (ұнайды); седня (бүгін); канеш, канешн (әрине); кароч (қысқасы) және т. б. Лексика мен морфология деңгейінде ауызекі сөйлеуге бағытталу лексикалық гетерогенділікте, ауызекі және ауызекі сөздерді қолдануда, эмоционалды-экспрессивті бағалауда, фразеологизмдерде, әртүрлі инъекциялар мен ономатопеяларда көрінеді; жаңа бірліктерді қалыптастыру үшін ауызекі сөйлеу модельдері де белсенді қолданылады [2].

Синтаксисте сөйлесудің әсері, әдетте, генетикалық тұрғыдан ауызша сөйлеуге қайта оралатын және жазбаша сөйлеуде сөйлеу сигналдары ретінде әрекет ете алатын, табиғи дайын емес қарым-қатынастың елесін жасай алатын белгілі бір синтаксистік құрылымдардың көмегімен жасалады. Мысалы, синтаксистік толықсыздық және толық емес сөздердің әртүрлі түрлері, сөз сөйлеу тәртібімен конструкциялари жатады.

Эксперсивтілік.

Шын өмірдегідей, виртуалды қарым – қатынастың негізгі мақсаты әртүрлі ақпаратты, соның ішінде эмоционалды ақпаратты қабылдау және беру болып табылады. Қарым-қатынас психологиясында тілдің экспрессивті функциясын анықтауға көптеген тәсілдері бар. Сөйлеудің экспрессивті функциясы спикердің сипаттамасынан тұрады, сондықтан бұл функцияны орындайтын элементтер өте әр түрлі болуы мүмкін: спикердің белгілі бір адам түріне жататындығы, оның физикалық және рухани ерекшеліктері оның дауысымен, айтылуымен, сөйлеудің жалпы стилімен, соның ішінде сөздерді таңдау және сөйлем құру арқылы бағалауға болады [2]. Апелляциялық құралдар әңгімелесушіде белгілі сезімдерді оятуға, "қоздыруға" қызмет етеді. Көбінесе, бұл сезімдерді сөйлеушілердің өзі шынымен алаңдамайды, ол тек сұхбаттасушыны жұқтыруға тырысады. Спикердің өзі осы сезімдерді сезінеді ме, әлде тек тәжірибені ынталандырады ма, Бұл жағдайда маңызды емес. Спикердің ниеті-өз сезімдерін білдіру емес, әңгімелесушіде қандай да бір сезімдерді ояту.Бірақ интернет-хат алмасу жағдайында пайдаланушылар бір-бірін көре және ести алмайды, яғни олардың иелігінде тек ауызша сөз қалады, (жазбаша) қарым-қатынас формасы, онда апелляциялық құралдарды экспрессивтіден ажырату оңай емес. Әлеуметтік желідегі байланыс арналарының алуан түрлілігін ескере отырып, пайдаланушылардың сөйлеуінде қандай құрал басым екенін анықтау одан да қиын. Мысалы, экспрессивті құралдар мәртебелерде, ал апелляциялық құралдар жеке хат алмасуда басым болуы мүмкін. Көбінесе, осы және басқа құралдар бір уақытта интернет-коммуникацияда әрекет ете алады. Сөйлеудің мазмұны мен адресатына деген көзқарасын білдіре отырып, пайдаланушылар экспрессивтілікке жүгінеді, яғни белгілі бір лексикалық және стилистикалық құралдардың жиынтығы [3]. Әлеуметтік желілердің қазіргі виртуалды кеңістігі эмоционалды түрде қаныққан. Қарым-қатынаста белгілі бір мақсаттарға қол жеткізе отырып, пайдаланушылар өздерінің сөйлеуін жарқын, мәнерлі, күшті әрекет етуге тырысады және т.б. бұл үшін тілдің фонетикалық, лексикалық, морфологиялық және синтаксистік бірліктері қолданылады. Мұнда жеке пайдаланушылардың да, бүкіл қауымдастықтардың да шығармашылық әлеуетінің көрінісі ретінде тілдік ойын (эрративтерді қолдану, сөзжұмбақ және т.б.) ерекше орын алады [1].Бұл ретте интернет-кеңістік өзінің шексіз еркіндігі мен ұтқырлығына байланысты ұдайы өзгеріп отырады, қарым-қатынас қажеттіліктерін іске асыру үшін барлық жаңа мүмкіндіктер жасайды: семиотикалық аспектілер жаңғыртылады, мультимедиа енгізіледі. Осылайша, пайдаланушылардың толық қарым-қатынас жасауына және дұрыс түсінуіне байланысты интернет тілі де өзгереді. Олай болса, әлеуметтік желідегі келіссөздерің тілдік және стилистикалық ерекшеліктерінің маңызы зор [2].

Әдебиеттер тізімі:

1. Горошко 2009 – Горошко Е. И. Интернет-жанр и функционирование языка в Интернете: попытка рефлексии // Жанры речи. Саратов: Наука, 2009. – Вып. 6. «Жанр и язык». – С. 11–27.
2. Горошко 2012 – Горошко Е. И. Современная Интернет- коммуникация: структура и основные параметры // Интернет-коммуникация как новая речевая формация: коллективная монография / науч. ред. Т. Н. Колокольцева, О. В. Лутовинова. – М.: Флинта: Наука, 2012. – 328 с.
3. Гридин 1990 – Гридин В. Н. Экспрессивность // Лингвистический энциклопедический словарь / В. Н. Гридин. – М.: Советская энциклопедия, 1990. – с. 591.