KOMPLEKS SONLAR TO’PLAMINING CHIZIQLI ALGEBRA EKANLIGI VA KOMPLEKS SONLARNI UMUMIY O’RTA TA’LIM MAKTABLARIDA INTERFAOL METODLAR ASOSIDA O’QITISH HAQIDA

ANNOTATSIYA

Maqolada matematika darslarida interfaol metodlardan foydalanish imkoniyatlari va afzalliklari, xususan umumta’lim maktablarida kompleks sonlar elementlarini o’qitishda interfaol metodlardan foydalanish haqida so’z yuritilgan.

Kalit so’zlar: pedagogik texnologiya, interfaol metod, chiziqli algebra, vektor fazo, kompleks son.

Chiziqli algebra ta’rifini eslatib o’tamiz.

Bizga   skalyar maydon berilgan bo’lsin.

Ta’rif.  algebra  binar va  unar amallari quyidagi shartlarni qanoatlantirsa,   algebra chiziqli algebra deyiladi:

1.   F  maydon ustida vektor fazo;
2.  quyidagi shartlar o’rinli:

Endi shu ta’rif bo’yicha  R  algebra haqiqiy sonlar maydoni ustida chziqli algebra ekanligini tekshiramiz:

I.  to’plam  R haqiqiy sonlar maydoni ustidagi vektor fazo bo’lishini tekshiramiz:

1. (qo’shish amali aniqlandi;
2.   (skalyarga ko’paytirish amali aniqlandi).

II. quyidagi shartlar o’rinli:

1)   

2)  

1) ;

   2) .

Demak,  R  algebra haqiqiy sonlar maydoni ustida chziqli algebra ekan.

Umumiy o’rta ta’lim maktablarining 10-sinf matematika kursida kompleks sonlar mavzusi uchun jami 10 soat ajratilgan bo’lib, bunda kompleks sonlar va ular ustida amallar, kompleks sonni tekislikda tasvirlash,

ko’rinishdagi kompleks sonlar, trigonometrik shaklda berilgan kompleks sonlarnng ko’paytmasi hamda bo’linmasi, kompleks sondan kvadrat ildiz chiqarish kabi masalalar qaraladi.

Umumta’lim maktablarida “Kompleks sonlar” mavzusini o’qitishda interfaol metodlardan ba’zilaridan foydalanish namunasini keltiramiz. Masalan, sinkveyn metodi uchun quyidagi iboralar ketma-ketligdan foydalanish mumkin.

Kompleks son

Trigonometrik, ko’rsatkichli

Haqiqiy qismi bor, mavhum qismi bor, tasvirlanadi

Kompleks sonlar uchun  munosabati aniqlanmagan.

Chiziqli algebra

Yoki, FSMU metodini amalda quyidagicha qo’llash mumkin:

O’qituvchi quyidagiga kabi vazifalar yozilgan tarqatma materiallarni oldindan tayyorlab, mashg’ulot vaqtida kichik guruhlarga yoki alohida o’quvchilarga tarqatadi.

 Vazifa. “O’zaro qo’shma ikki kompleks sonning ko’paytmasi haqiqiy sondir” mulohazasi yuzasidan fikrlaringizni FSMU metodi bo’yicha bayon eting.

F-_________________________________________________

S-_________________________________________________

M-________________________________________________

U-_________________________________________________

Yuqoridagi vazifa yuzasidan quyidagi ko’rinishdagi javobni taqdim etadilar:

F – kompleks son  kompleks songa qo’shma deyiladi;

S – berilgan  kompleks sonlarning ko’paytmasi deb,  bilan aniqlanuvchi kompleks songa aytiladi;

M – Sodda misol keltiradi, masalan,

U – “O’zaro qo’shma ikki kompleks sonning ko’paytmasi haqiqiy sondir” fikr to’g’ri.

Interfaol metod – ta’lim jarayoni ishtirokchilarining bilim, ko’nikma, malaka hamda muayyan axloqiy sifarlarni o’zlashtirish yo’lida birgalikda, o’zaro hamkorlikka asoslangan harakatni tashkil etishga asoslanuvchi ta’lim. Interfaol metod biror faoliyat yoki muammoni o’zaro muloqotda, o’zaro bahs-munozarada fikrlash asnosida, hamjihatlik bilan hal etishdir. Yuqoridagi kabi metodlar ta’lim oluvchilarni faollashtiruvchi va mustaqil fikrlashga undovchi metod bo’lib, ta’lim jarayonining markazida ta’lim oluvchi turadi. Bu metodlar qo’llanilganda ta’lim beruvchi ta’lim oluvchini faol ishtirok etishga chorlaydi. Ta’lim oluvchi butun jarayon davomida ishtirok etadi. Bu usulning afzalligi shundaki, butun faoliyat o’quvchi-talabani mustaqil fikrlashga o’rgatib, mustaqil hayotga tayyorlaydi.

Adabiyotlar ro'yxati:

1. Sayidahmedov N. Pedagogik mahorat va pedagogik texnologiya. – T.: OPI, 2003, 435 b.
2. Shayakubov Sh.K., Ayupov R.X. “Interfaol ta’lim usullari”-T: Tafakkur-bo’stoni. 2012;
3. D.S.Malik, John N.Mordeson, M.K.Sen, Fundamentals of Abstract Algebra, 1997, P. 636.
4. Nazarov R.N.,Toshpo’latov B.T., Dusumbetov A.D. Algebra va sonlar nazariyasi.T., O’qituvchi. I – qism, 1993 y., II - qism, 1995 y. (o`quv qo`llanma)
5. Куликов Л.Я. и др., Сборник задач по алгебре и теории чисел. Учебное пособие для ст.физ-мат.пед.инст. – М.: Просвещение, 1993 г., 288 стр.
6. Mirzaahmedov M.A., Ismailov Sh.N.,.Amanov A.Q, Haydarov B.Q. “Matematika” II-qism, 10-sinflar uchun darslik. Toshkent: 2017.