TIBBIYOT LIBOSLARI UCHUN QO’LLANILADIGAN MATOLAR ASSORTIMENTLARI VA ULARNING TAHLILI

АССОРТИМЕНТЫ ТКАНИ ДЛЯ МЕДИЦИНСКОЙ ОДЕЖДЫ И ИХ АНАЛИЗ

Вахобова Дилафруз Гайратжон кизи

магистрант, дизайнерское направление, Наманганский инженерно-технологический институт,

Узбекистан, Наманган

Салохиддинова Махлиё Нурмухаммад кизи

научный руководитель, старший преподаватель кафедры дизайна, PhD, Наманганский инженерно-технологический институт,

Узбекистан, Наманган

ANNOTATSIYA

Ushbu ilmiy maqolada tibbiyot hodimlari uchun halat ishlab chiqarishda qo’llanilayotgan matolar turi va ularning fizik-mexanik xususiyatlari o’rganib chiqildi.

АННОТАЦИЯ

В данной научной статье были рассмотрены виды тканей, применяемых при изготовлении халатов для медицинских работников, и их физико-механические свойства.

Kalit so’zlar: kiyim assortimenti, tibbiyot xalati, afzallik, “TISI” matosi, “TEREDO” matosi, “LAVSAN” matosi.

Ключевые слова: ассортимент одежды, медицинский халат, преимущества, ткань “TISI”, ткань “TEREDO”, ткань “LAVSAN”.

Kirish. Tikuvchilik sanоatida har qanday kiyim-kеchakni loyihalab bo’lingandan so’ng  eng birinchi qilinadigan ish bu – kiyim modeliga mos mato tanlashdir. Kiyimlarning assоrtimеnti – tashqi ko`rinishi, bichimi, bеjirimligi, tuzulishi, mavsumiyligi, fizik-mехanik хоssalari bilan хususiyatlanadi. Kiyimning yuqоri sifati, avvalо fоydalaniladigan matеriallarning sifatiga, ularning asоslangan tanlоviga, buyumning mоdеli va kоnstruksiyasi aniq ishlanganligiga, tayyorlash tехnоlоgiyasiga bоg`liq. Tikuvchilik buyumlarini mоdеllashtirish-kоnstruksiyalash va unga ishlоv bеrishning tехnоlоgiyasi ko`p jihatdan qo`llanadigan matеrialning turi, uning tuzilmasi, fizik-mехanik va estеtik хоssalariga bоg`liq.

Asosiy qism. Maxsus kiyimlarni ishlab chiqarishda ham eng muhim qismlardan biri bu mato tanlash hisoblanadi. Tibbiyot halatini ishlab chiqarishda eng muhimi uning rangi, tashqi deformatsiyalarga chidamliligi hamda libosning klassik ko’rinishini saqlab qoluvchi bo’lishligidadir.

Tibbiyot kiyimlar tibbiy xodimlari uchun kiyim-kechak, sifatli materiallardan tayyorlangan, har qanday shaklga mos keladigan, ranglarning xilma-xilligi yuqori va barcha sifat standartlariga mos keladigan materiallardan tayyorlanishi kerak [1-2].

Tibbiyot kiyimlari asosan tabiiy matodan tayyoralinishi kerak. Butun dunyo tibbiyot kiyimlari paxta va poliesterni o'z ichiga olgan aralash matolarga o'tdi. Aralashtirilgan matolarning ko'pgina afzalliklari bor: ular gigroskopiklik xususiyatiga ega bo’lib, paxta kabi, ular ham "nafas olishga qulay", ammo g’ijimlanishi kamroq bo'ladi va tashqi deformatsiyalanishga chidamli bo’ladi, ular mahsulotning shaklini saqlaydi. Bu fazilatlarning barchasi tibbiy mutaxassis uchun juda muhimdir.

"TISI" matosi tibbiyot kiyimlari uchun eng yaxshi tanlovlardan biridir.Tibbiy kiyimlar uchun matolar TISI 65/35 120g / m² (Koreya) - bu suv o'tkazmaydigan qoplamali aralash mato. TISI 120 g / m² matoning tarkibi sintetik va tabiiy asosni o'z ichiga oladi. Turli xil turdagi tolalarning ushbu optimal nisbati (35% paxta / 65% poliester) matoga yuqori iste'mol xususiyatlarini beradi, bu laboratoriya sinovlari va sertifikatlari bilan tasdiqlangan. Sintetik payvand iplari matoga yuqori fizikaviy va mexanik xususiyatlarni beradi va paxta qulaylik va gigiena kafolatlarini beradi.

TISI 65/35 120g / m² ish kiyimlari uchun matolar allergik reaktsiyaga olib kelmaydi va mukammal gigienik xususiyatlarga ega. U terini nafas olishiga imkon beradigan havoni mukammal darajada o'tkazadi. Maxsus qoplama suv o'tkazmaydigan xususiyatlarni beradi. Matolar deyarli namlikni yutmaydi va tezda quriydi. Yuqori zichlik chang o'tkazmaydigan kiyim, yuqori aşınma qarshilik va chidamlilikni kafolatlaydi.Ish kiyimlari uchun aralash matolarning o'ziga xos xususiyatlari qulaylik va sifat omilidir. mato sifati iste'molchiga uzoq xizmat qilish muddati davomida mahsulotlarning yorqin rangini beradi.

"TEREDO" matosi

Mato Teredo (Carrington) - Buyuk Britaniyada ishlab chiqarilgan aralash matodir. Tarkibi: 67% - poliester, 33% - paxta, zichligi 195 g / kv.m.Teredo matosi qat'iy Evropa talablariga to'liq javob beradi:

Ifloslantiruvchi moddalarni to'liq olib tashlash imkoniyatiga ega. Murakkab ifloslantiruvchi moddalarni to'liq olib tashlash uchun yuvish uchun tavsiya etilgan harorat 85 C ni tashkil qiladi.

- Bo'yoqqa qarshiligi: Barcha matolar nurga, kislotalar, ishqorlar va mexanik ishqalanish eritmalariga eng yuqori darajada bardosh beradigan yuqori texnologiyali usul bilan bo'yaladi.

- Minimal qisqarishi mahsulotning barqaror hajmini saqlaydi.

- Dazmollanmagan bo'lishi qaramay o’z tekisligini saqlab qoladi.

- • 85 ° C haroratda ifloslanishni oson olib tashlash mumkin;

Terado-dan tayyorlangan mahsulotlarning xususiyatlari:

Mato yumshoq, yengil va o'lchamlari barqaror. Turli xil ranglar va pastel soyalar. To'qimachilik mahsulotlari tez-tez yuqori haroratli yuvish bilan o'lchamlarini saqlab qoladi. Oq rangda, uni xlorli sayqallash bilan ishlov berish mumkin.

“Lavsan” matosi

Lavsan - sintetik tola bo'lib, termoplastiklar guruhiga kiradi. Materiallar bardoshli, ko'plab tajovuzkor ta'sirlarga chidamli, bardoshli. Shuning uchun u nafaqat to'qimachilik sanoatida, balki boshqa sohalarda, masalan, tibbiyot va mashinasozlikda ham qo'llaniladi. Lavsan-bu termoplastikaning turlaridan biri bo'lgan neft mahsulotlaridan tayyorlangan sintetik materialdir. Polyester tolalar guruhiga kiradi. Tolaning kimyoviy nomi polietilen tereftalatdir.

Polyester - molekulalar murakkab guruhlar bilan bog'langan yuqori molekulyar birikmalar. Polietilen tereftalat-eng ko'p ishlatiladigan polyester. Moddaning molekulalari qattiq, juda uzun shaklga ega. Lavsan tolalari silliq yuzaga ega bo'lgan iplar, yumaloq kesma, yengil porlash kabi ko'rinadi. Ipning qalinligi uning ishlatilish sohasiga bog'liq.

Polyester-molekulalar murakkab guruhlar bilan bog'langan yuqori molekulyar birikmadir. Polietilen tereftalat - eng ko'p ishlatiladigan polyester hisoblanadi. Moddaning molekulalari qattiq, juda uzun shaklga ega bo’ladi. Lavsan tolalari silliq yuzaga ega bo'lgan iplar, yumaloq kesma, yengil porlash kabi ko'rinadi. Ipning qalinligi uning maqsadiga bog'liq.

Lavsan matosining xususiyatlari:

1. Higroskopikligi. Past: lavsan suvga chidamli. U deformatsiyalanmaydi va suvdagi xususiyatlarni o'zgartirmaydi.
2. Formaga chidamliligi. Lavsan yuqori haroratga duch kelganida qisqarmaydi.
3. Elastikligi. Elastikligi yuqori. Voloknolari cho'ziladi va keyin avvalgi shakliga qaytadi.
4. Kislotaliligi. Organik erituvchi va gidroksidi kabi kimyoviy moddalarga qarshiligi yaxshi.
5. Ultra fialet nuriga qarshiligi. Yuqori.
6. Kuch. Yuqori: mato yirtilib ketmaydi, jismoniy ta'sirga chidamli.
7. Issiqlik izolyatsiyasi xususiyatlari. Oliy: materiallar issiqlikni saqlaydi.
8. Havo o’tkazuvchanligi past. Past.
9. Yonish paytida reaktsiya hosil qilishi: Oq alanga hosil qilib yonadi va qora tutun hosil bo'ladi.
10.  Antibakterial xususiyatlari. Lavsan tolalarida hech qanday zamburug'lar va bakteriyalar rivojlanmaydi. Shuning uchun ham lavsan matosi tibbiyot halatlarini ishlab chiqarishda keng qo’llanilib kelinadi.
11.  Bo’yalishdagi qiyinchiliklar: lavsan bo’yoqlarni o’zidan o’tkazmaydi. Shuning uchun uni faqat kimyoviy moddalar bilan bo'yash mumkin.

Lavsan xususiyati uning elastikligidadir. 5-7% gacha cho'zilganda, ularning deformatsiyasi butunlay o’zgarib, undagi materiallar o’zgarmas bo’lib qoladi.Polyester kam gigroskopiklikka ega, shuning uchun nam sharoitda bu tolalardan  materiallarning mexanik xususiyatlari va shu toladan tayyorlangan mato xususiyatlari (kuch, kuchlanish, chidamlilik, ko'p deformatsiyalarga qarshilik) o'zgarmaydi bu xususiyat esa tibbiyot sohasida juda muhim o’rinni egallaydi. Shu sababdan tibbiyot xalatini ishlab chiqarishda lavsan matosini tanlab olindi.

Xulosa. Tibbiyot hodimlari uchun halat ishlab chiqarishda “TISI”, “TEREDO”, “LAVSAN” kabi matolardan foydalanib kelinmoqda. Ushbu qo’llab kelinayotgan matolarning fizik-mexanik xususiyatlarini o’rganish natijasida eng maqbul deb, lavsan matosi tanlab olindi. Buning sababi tibbiyotda qo’llaniladigan kimyoviy ta’sirlarga chidamli va tashqi deformatsiyalanish jarayonida o’z shaklini uzoq muddat davomida saqlash xususiyatlariga egaligidir.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. H.H.Komilova, J.S.Ergashev. Materiallarni konfektsiyalash. O’quv-uslubiy majmua. Namangan 2019-yil. 5-6- betlar.
2. Vahobova Dilafruz. “Tibbiyot hodimlari liboslarining yaratilish tarixi va uning asoschilari” mavzusida maqola.“ИнтерНаука” ilmiy jurnali №42(140) noyabr 2020-yil.92-94-betlar.
3. Lavsan. Manba: https://otkanyah.ru/opisanie/lavsan-eto