БІЛІМ БЕРУДІ АҚПАРАТТАНДЫРУ: АРТЫҚШЫЛЫҚТАРЫ МЕН КЕМШІЛІКТЕРІ

ИНФОРМАТИЗАЦИЯ ОБРАЗОВАНИЯ: ПРЕИМУЩЕСТВА И НЕДОСТАТКИ

Есенгабылов Ильяс Жансеркенович

канд. пед. наук, доцент, Жетысуский университет имени И. Жансугурова,

Казахстан, г. Талдыкорган

Акеш Роза

магистрант, Жетысуский университет имени И. Жансугурова,

Казахстан, г. Талдыкорган

Жапсарбай Галымбек Амангельдиевич

докторант, Жетысуский университет им.И. Жансугурова,

Казахстан, г. Талдыкорган

INFORMATIZATION OF EDUCATION: ADVANTAGES AND DISADVANTAGES

Ilyas Yessengabylov

 Candidate of Pedagogical Sciences, Associate Professor, Zhetysu university named after I. Zhansugurov,

Kazakhstan, Taldykorgan

Roza Akesh

Graduate student, Zhetysu university named after I. Zhansugurov,

Kazakhstan, Taldykorgan

Zhasarbay Galymbek

Doctoral student, Zhetysu University named after I. Zhansugurov,

Kazakhstan, Taldykorgan

АҢДАТПА

Мақалада білім беруді ақпараттандырудың қазіргі мәселелері мен перспективалары қарастырылады. Ақпараттық қоғамда ақпараттық технологиялар ерекше орын алады. Білім беру процесінде ақпараттық технологияларды қолдану оның тиімділігін едәуір арттырады. Дегенмен, білім беруді ақпараттандыру процесін қиындататын бірқатар мәселелер бар.

АННОТАЦИЯ

В статье рассматриваются текущие проблемы и перспективы информатизации образования. В информационном обществе информационные технологии занимают особое место. Использование информационных технологий в образовательном процессе существенно повышает его эффективность. Однако существует целый ряд проблем, осложняющих процесс информатизации образования.

ABSTRACT

The article deals with current problems and perspectives of informatization of education. Information technologies occupy a special place in the information society. The use of information technologies in the educational process makes it significantly more efficient. However, there are a number of issues complicating the process of education informatization.

Түйінді сөздер: білім беру, ақпарат, ақпараттандыру, ақпараттық технологиялар, мультимедиялық технологиялар.

Ключевые слова: образование, информация, информатизация, информационные технологии, мультимедийные технологии.

Keywords: education, information, informatization, information technology, media technology.

Қазақстанның әлеуметтік саласындағы реформалар барлық субъектілердің келісілген іс-әрекеттеріне негізделген. Сонымен қатар, нарықтық тетіктердің элементтері енгізілуде, бұл әлеуметтік қызметтерді ұсынатын барлық субъектілерден үлкен еркіндік пен бастаманы талап етеді.

Қазіргі уақытта біздің еліміздегі ақпараттандыру процесінің әсерінен әлеуметтік институттар мен қоғамдық құрылымдар үлкен өзгерістерге ұшырады. Қоғамдық өмірде ақпараттық технологияларды қарқынды және мақсатты қолдану үшін жағдайлар жасалды, федералды және аймақтық жобалар, басым ұлттық бағдарламалар мен ақпараттық заңнама шеңберінде әлеуметтік инфрақұрылымды ақпараттандыру бойынша бірқатар шаралар жүзеге асырылуда. Алайда, қазіргі уақытта бұл процесс Қазақстанда айтарлықтай дәрежеде бақыланбайды. Нәтижесінде мемлекет ақпараттық теңсіздік дәрежесін төмендету, азаматтық белсенділікті арттыру, қоғамның рухани және мәдени қайта құруын жандандыру, әлеуметтік тұрақтылыққа қол жеткізу үшін ақпараттық технологияларды пайдалану мүмкіндігін жіберіп алады [1].

Ақпараттық технологияларды белсенді қолдану оқу процесінің тиімділігін арттырады. Себебі олар білім беру процесін икемді және қарқынды етеді, жеке көзқарасты қамтамасыз етеді. Студенттер оқуға тиімдірек дайындала алады, үйренген және қосымша оқу материалдарын игере алады, қажетті дағдылар мен құзыреттерді бекітеді.

Бүгінгі таңда Қазақстанда білім беруде ақпараттық технологияларды енгізу және қолдану рәсімдері айтарлықтай кешіктірілді және бірқатар проблемаларға байланысты біркелкі емес іске асырылуда. Білім беру ортасын ақпараттандыру процесіндегі негізгі қиындықтар:

1)әлеуметтік теңсіздікті күшейту, өйткені қымбат жабдықты сатып алу бәріне бірдей қол жетімді емес;

2) аудио және бейнематериалдар жетекші рөл атқаратын ең жаңа әзірлемелер ауызша және жазбаша әңгімелердің маңыздылығын төмендетуге қауіп төндіреді;

3) деректерді өңдеу процесіндегі белсенділік. Себебі бағдарлама жасаушылар материалды қарапайым, аз күш жұмсауға тырысады;

4) адамдардың әлеуметтену деңгейінің төмендеу қаупі. Яғни, қоғамдық және мәдени іс-шараларға, театрлар мен мұражайларға бару, басқа адамдардың қатысуы және олармен қарым-қатынас жасау уақытының күрт қысқаруы [2]. Көптеген зерттеушілердің пікірінше, отандық білім беруді жаңғыртуды тежейтін білім беру саласына ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізудің маңызды проблемаларына мыналар жатады:

1) оқытушыларды білім беруді ақпараттандыруға жеткіліксіз даярлау: психологиялық және ақпараттық технологиялар туралы білімнің болмауына байланысты;

2) білім беру процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану бойынша әдістемелік материалдардың болмауы;

3) білім беру мекемелерінде заманауи жабдықтардың, оның ішінде мультимедиялық жабдықтардың болмауы; 4) Тим-көшбасшы рөлін атқара алатын білім беру, компьютерлік және мультимедиялық технологияларды меңгерген мамандардың, яғни білім беру саласына ақпараттық технологияларды енгізуге өз ұжымдарын тарта алатын мамандардың болмауы [1].

Осылайша, білім беру процесінде ақпараттық технологияларды қолданудың кеңеюі бірқатар жағымсыз салдарға әкеледі, мысалы:

- "тірі" қарым-қатынастың болмауы, бұл кейінгі әлеуметтену мен кәсіби қызметте мүмкін қиындықтарға әкеледі: өз ойларын жалпылау және білдіру, диалог жүргізу және т. б. дағдыларын қалыптастырудағы проблемалар.;

- интернетте көптеген дайын жұмыстардың болуы (рефераттар, баяндамалар, курстық жұмыстар, дипломдар, жобалар, шешімдержәне т. б.) студенттерді оқыту мен тәрбиелеудің тиімділігін төмендетеді;

- жиі реттелмеген түрде ұсынылатын ақпараттың көптігі, оның ішінде сенімсіз және ескірген, оқудан назар аударуы, студенттердің ынтасы мен қызығушылығын төмендетуі, ақпараттың шамадан тыс жүктелуіне әкелуі және нәтижесінде денсаулыққа (негізінен психикалық) әкелуі мүмкін [3].

Сонымен бірге, білім беру жүйесінің қалыптасуы жалпы қоғамды ақпараттандырумен тығыз байланысты екені анық. Қазіргі заманғы шындық-білім беру саласындағы ақпараттық технологиялар саласындағы жаңа жетістіктерді пайдалану қажеттілігі үнемі артып келеді. Сондықтан ақпараттық технологиялар негізінде оқытудың перспективалық бағыттары мен формаларына ерекше назар аудару керек.

Мысалы, мобильді оқыту тұжырымдамалары барған сайын танымал болып келеді. Ноутбуктердің, смартфондардың, планшеттердің және басқа сымсыз құрылғылардың көбеюі, әрине, оқытуда ұялы байланысты пайдалану қажеттілігіне әкеледі.

Телеконференциялар мен бейнеконференциялар сияқты заманауи ақпараттық технологиялар да дамып келеді. Телеконференциялар шалғайдағы оқытушылар мен студенттерге дәстүрлі оқу процесіне ұқсас режимде жұмыс істеуге, әртүрлі жерлерде орналасқан студенттерге топтық сабақтар ұйымдастыруға, оқу процесінде іскерлік ойындар мен ми шабуылдарын пайдалануға мүмкіндік береді. Мұның бәрі Қашықтықтан оқытудың бір түрі - телеконференцияларға негізделген виртуалды сыныптарды енгізу арқылы мүмкін болды [2].

Көптеген сарапшылардың пікірінше, қашықтықтан оқыту сырттай білім берумен салыстырғанда анағұрлым жетілдірілген білім беру технологиясы болып табылады [1; 2]. Қашықтықтан білім берудің негізгі артықшылықтары - үйде, ыңғайлы уақытта және тұрғылықты жеріне қарамастан оқу мүмкіндігі - өзгеріссіз қалатынына қарамастан, сырттай білім беру икемділік пен интерактивтілікті ұсынады. Сырттай оқу кестеге сәйкес болғанымен, қашықтықтан оқыту кез келген уақытта оқушының қалауы бойынша басталуы мүмкін, оның белгіленген мерзімдері жоқ және өзіне ыңғайлы оқу қарқынын таңдай алады. Қашықтықтан оқытушы оқулықтың сұрақтарына кез келген уақытта электрондық пошта арқылы жауап бере алады.

Сонымен қатар, оқу процесінде интернет пен ақпараттық технологияларды белсенді пайдалану жаңа электрондық оқу материалдарын құруды, оқу қызметінің мазмұны мен ұйымдастырушылық нысандарын қайта ұйымдастыруды, оқытушылар құрамын қайта даярлауды талап етеді.

Осылайша, қазіргі жағдайда ақпараттық технологиялар қоғамдағы жаңа әлеуметтік-экономикалық жағдайлардың қалыптасу кезеңіндегі іргелі мәселелерді шешудің технологиялық құралы ретінде әрекет етеді. Білім беруді ақпараттандырудың формалары мен әдістері үнемі дамып отырады, бірақ бұл процесте көптеген проблемалар бар, оларды шешу мемлекеттің және білім беру процесінің барлық қатысушыларының белсенді қатысуын талап етеді.

Қолданылған әдебиеттер:

1. Ulman, .M., Aldabergenova, A., Yessengabylov, I., Kabdualiyev, D. и Salgozha, .I. 2023. Расширение возможностей казахстанского образования посредством интеграции информационно-коммуникационных технологий. Вестник «Физико-математические науки». 84, 4 (дек. 2023). DOI:https://doi.org/10.51889/2959-5894.2023.84.4.030.
2. Сайков Б.П. Организация информационного пространства образовательного учреждения: Практическое руководство. – М.: БИНОМ. Лаборатория знаний, 2004. – 406 с. сопряжен с целым рядом проблем, в решении которых необходимо активное участие государства и всех участников образовательного процесса.
3. Есенғабылов І.Ж., Алдабергенова А.О., Нұрғожаев Ш.Б., Основные проблемы использования компьютерных програмных средств в учебном процессе, «Quality Management: Search and Solutions»: Materials of the V International Scientific-PracticalConference. San Francisco, CA, USA, November 27-29, 2019, II том, Б.114-119