МҰҒАЛІМДІ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖОБАЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ҰЙЫМДАСТЫРУҒА ЖӘНЕ ӨТКІЗУГЕ ДАЙЫНДАУ

АННОТАЦИЯ

Жобалау әдісі лингвистикалық және зияткерлік қабілеттердің дамуына, неміс тілін үйренуге тұрақты қызығушылық пен өз бетінше білім алу қажеттілігіне ықпал етеді. Коммуникативтік құзыреттілікке, яғни тілдік қарым-қатынасты жүзеге асыруға мүмкіндік беретін әлеуметтік-мәдени білімнің, коммуникативтік және тілдік дағдылардың белгілі бір деңгейіне қол жеткізу қажет.

АННОТАЦИЯ

Проектный метод способствует развитию лингвистических и интеллектуальных способностей, устойчивому интересу к изучению немецкого языка и потребность в самообразовании. Необходимо достичь коммуникативной компетентности, то есть определенного уровня социокультурных знаний, коммуникативных и языковых навыков, позволяющих осуществлять иноязычное общение.

ABSTRACT

The project method promotes the development of linguistic and intellectual abilities, a steady interest in learning German and the need for self-education. It is necessary to achieve communicative competence, that is, a certain level of socio-cultural knowledge, communicative and language skills that allow for foreign language communication.

Түйінді сөздер: оқу-зерттеу қызметі, жобалық қызмет, білім беру стандарты, мұғалімдерді даярлау, педагогикалық процесс.

Ключевые слова: учебно-исследовательская деятельность, проектная деятельность, образовательный стандарт, подготовка учителей, педагогический процесс.

Keywords: educational and research activity, project activity, educational standard, teacher training, pedagogical process.

Жалпы орта білім берудің қазіргі стандарты, әдеттегі, түсінікті және психологиялық-педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерде бүкіл педагогикалық процесті құру стратегиясы мен тактикасын түбегейлі қайта құруға бағытталған бірқатар жаңа талаптарды қамтиды. Неміс тілі сабақтарында жобалық технологияларды қолдану оқушылардың әртүрлі оқу іс-әрекеттерін ұйымдастыруға, елдегі және әлемдегі қазіргі экономикалық және әлеуметтік жағдайдың шындықтары туралы түсінік алуға, сәтті әлеуметтік бейімделуге ықпал етеді, оқытудың тиімділігі мен уәжін едәуір арттырады.

Бүгінгі таңда оқушыларды өмірдің өзгеретін жағдайларына бейімделуге, яғни проблемаларды көруге, оларды талдауға, бағалауға және шешім табуға, ақпаратпен жұмыс істеуге үйрету маңызды. Сондықтан, қазірдің өзінде алған білім негізінде студенттер білім алу процесін игеруге бейімделуі керек. Неміс тілін оқытуда жобалық әдістемені тиімді пайдалану оқушылардың мақсатқа сай іс-әрекеттері арқылы оқытуды белсенді негізде құруға мүмкіндік береді. Біздің ойымша, бұл әдісті неміс тілі сабақтарында қолдану өте орынды, өйткені бұл әр оқушының жеке ерекшеліктерін толығымен ескеруге мүмкіндік береді.

Жобалық әдіс әлемдік педагогикада XX ғасырдың бірінші жартысында Джон Дьюидің прагматикалық педагогикасы негізінде пайда болды.  1918 жылы американдық педагог У.Килпатриктің «Жобалар әдісі» атты мақаласы жарық көрді. Онда ол «жоба» ұғымына «жүректен шыққан идея» деген анықтама берді. АҚШ-та, Ұлыбританияда, Бельгияда, Израильде, Финляндияда, Германияда, Италияда, Бразилияда, Нидерландыда және басқа да көптеген елдерде Джордж Дьюидің білім берудегі гуманистік көзқарасы идеялары, оның жобалар әдістемесі кең таралып, үлкен жетістіктерге жетті.

Оның шәкірті У. х. Килпатрик жобаның міндеті – баланы проблемаларды шешуге, өмірлік жағдайларды іздеуге және зерттеуге арналған құралдармен қаруландыру деп атады [1, 368 б.].

• ХХ ғасырдың 20-жылдарында жобалар әдісі социализм құрылысының мақсаттарына жақын деп танылып, мектептерде белсенді қолданылды.
• 1931 жылы БКП(б) ОК қаулысымен жоба әдісі сотталып, кеңес мектептерінде тыйым салынды.
• Қазіргі уақытта жобалық қызмет студенттерде әмбебап білім беру дағдыларын қалыптастыратын маңызды элемент ретінде қарастырылады.

Совет үкіметі кезіндегі мектепте оқу-зерттеу қызметі әр түрлі формада жүзеге асырылды: мектептерде қосымша білім беру топтары ұйымдастырылды, экскурсиялар, жорықтар, экспедициялар оқушылардың ғылыми қоғамдары ұйымдастырылды, мектептерде шағын ғылым академиялары болды, зерттеу жұмыстарының конкурстары өткізілді. Айта кету керек, ҰБТ енгізілгеннен кейін оқушылардың зерттеу қызметіне деген ынтасы нашарлау жағына қарай күрт өзгерді. Ендігі ЖОО-ға түсудің бірден-бір критерийі осы емтиханды тапсыру нәтижелері болып қалды. 

Болашақ мұғалімдерді дайындау үшін келесі шарттарды орындау абзал.

Біріншіден, зерттеу және жобалау жұмыстарын жүргізу үшін материалдық база құрылып, жұмыс жүргізілетін аумақ анықталуы керек.

Әрі қарай, мақаланың прагматикасы болуы үшін біз оны ағылшын тілінен кейінгі екінші шет тілі ретінде неміс тілін оқыту мысалында жүргіземіз.

Мектепте оқу-зерттеу жұмысын ұйымдастырудың бірінші мәселесі және бірінші шарты – бұл материалдық база. Орта және жоғары оқу орындарында көбінесе электронды және дәстүрлі кітапханалар, картотекалар және Интернетке қол жетімді оқу залдары бар. Зерттеуге арналған типтік мектеп жабдықтары жеткіліксіз. Осы факторға әсер ету мүмкін емес, бірақ оны белгілеп, ескеру керек. Гипотетикалық тұрғыдан алғанда, мектептер осы шартты орындады деп ойлайық.

Екінші маңызды шарт – мұғалімнің оқушылардың осы іс-әрекеттерін ұйымдастыруға және басқаруға дайындығы. 

Педагогикалық институттарда білім алған тағылымдамадан өткен мұғалімдердің аға буыны мұндай жұмыспен айналыспады. Педагогикалық университеттердің жас түлектері мемлекеттік емтихандарды тапсырудан басқа (немесе орнына) дипломдық жұмыстарды қорғады. 

Жақында ғана жоғары оқу орындарындағы түлектер жобалау және зерттеу қызметі бойынша тиісті арнайы курстарды тыңдай алды. Бірақ тағы да, бұл арнайы курстарды әрдайым тиісті тәжірибесі мен біліктілігі бар оқытушылар жүргізе бермейді. Қорытындылай келсек, мұғалімдердің білім беру мазмұнын оқу-зерттеу және жобалық жұмыстың міндетті элементі ретінде құрылымға қосу міндетін сапалы орындауға дайындығы мәселесі әлі шешілген жоқ.

Үшінші шартсыз осы бағытта жаппай да, жеке де жұмыс істеу мүмкін емес. Бұл студенттерге қол жетімді жағдайда шешуге ұсынылатын тапсырмалардың болуы. 

Жобалық технологияны қолдану кезінде шешілетін міндеттер:

• Барлық оқушыларды өздік жұмыс режиміне қосу.
• Жетіспейтін көздерден білім алу.
• Жаңа міндеттерді шешу үшін осы білімді пайдалану қабілетін дамыту.
• Аналитикалық ойлау қабілетін дамыту.
• Қазіргі өмірдің маңызды құзыреттерін дамыту-таңдау жасау, өз көзқарасыңызды қорғау [2, 176 б.].

Графикалық сурет 1. Жобалау технологиясының принциптері

Жобалар әртүрлі сипаттамаларға сәйкес жіктеледі.

Жобалар түрі бойынша:

• шығармашылық;
• рөлдік, ойын;
• ақпараттық;
• зерттеу;
• қолданбалы және т. б.

Мазмұны бойынша бұл моножобалар (бір оқу пәні аясында) немесе пәнаралық (бірнеше оқу пәндерінің интеграциясы) болуы мүмкін.

Жобаға қатысушылардың саны бойынша жобаларды бөлуге болады: жеке, жұптасқан (оқушы жұптары арасында) және топтық (топтар арасында).

Өткізу ұзақтығы бойынша жобалар қысқа мерзімді (шағын проблеманы немесе неғұрлым маңызды проблеманың бір бөлігін шешу үшін); орташа ұзақтық (бір-екі ай) және ұзақ мерзімді (бір жылға дейін) болуы мүмкін.

Жобалық оқыту ең тиімді әдістердің қатарына жатады, өйткені ол оқу материалын жалпылау, шоғырландыру және қайталау кезінде, зерттелетін тақырып бойынша жұмыстың соңғы кезеңінде, ең бастысы оны практикалық қолдану дағдылары мен дағдыларын өңдеуде қолданылады.

Теориялық негіздерді білуден басқа, болашақ мұғалім нәтижелі жұмыс алу үшін оқушылардың жұмысын бағалау кезеңдерін білуі қажет [3, 158 б.].

Кесте 1.

Бағалау кезеңдері

Жобалық әдістемені жұмыс практикасына енгізе отырып, егер неміс тілін оқыту кезінде оны мақсатты және жүйелі түрде қолданатын болсақ, онда тиімділік өте жоғары болады деген қорытындыға келдім. Мысалы, оқу жылдамдығы артады, мәтінді аудару сапасы жақсарады, сөздікпен және басқа көздермен жұмыс жасалады. Ауызша және жазбаша сөйлеу дағдылары жетілдіріледі, оқушылардың көкжиегі кеңейеді, қарым-қатынас дағдылары дамиды. Әр бала өз пікірін білдіруге және қорғауға және сенімді дәлелдер келтіруге үйренеді.

Осылайша, болашақ мұғалімді қазіргі мектепте жобалық және оқу-зерттеу қызметін жүзеге асыруға дайындау мәселесі жоғары оқу орны оқытушыларының ұжымдық және келісілген (синергетикалық) ұмтылысына одан әрі мұқият болуды талап етеді. 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Жобалар әдісі // Ресей педагогикалық энциклопедиясы, 2 т. / бас. ред. В. В. Давыдов. – Мәскеу : Үлкен орыс энциклопедиясы, 1993. Т. 1. – 567 б.
2. Cheng W., Warren M., XuXun-feng. The language learner as language researcher: putting corpus linguistics on the timetable // System. Volume 31, Issue 2, June 2003. – Pp. 173–186.
3. Шишов С. Е. Мектептегі білім беру процесінің сапасын бақылау: монография / С. Е. Шишов, В. А. Кальней, Е. Ю. Гирба. – М. : ҒЗО ИНФРА-М, 2013. – 206 б.