ДІНИ ТУРИЗМНЫҢ ДІНДАРЛЫҚ ПСИХОЛОГИЯСЫНА ӘСЕРІ

INFLUENCE OF RELIGIOUS TOURISM ON THE PSYCHOLOGY OF RELIGIOSITY

Sultan Mukhamedaly

master's student, Department of Religious Studies, Faculty of Theology, International, Kazakh-Turkish university named after Khoja Ahmed Yasawi,

Kazakhstan, Turkestan

АННОТАЦИЯ

Бұл мақалада адамдардың діни орындарға барудағы олардың діндарлығына психологиялық әсері, рухани әсер алуындағы маңызы жайлы жазылған. Діни әдет-ғұрыптар мен тәжірибе жасап адамдардың психологиясына оң әсер беруі арқылы діндарлығының дамуына қосар үлесі айтылған. Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің діни, мәдени, мұра психологиясы туристік тартымдылық тұрғысынан түрлі қырларынан қарастырылады. Діни туризм психологиясы күрделі және көп қырлы. Ол рухани ағартуға, қауымдастыққа деген қажеттілікке және жеке мағынаны іздеуге ұмтылатыны жайлы жазылған.

ABSTRACT

This article describes the psychological effect of visiting religious places on people's religiosity and the importance of spiritual influence. The contribution to the development of religiosity through the positive effect on the psychology of people through religious customs and practices is said. The religious, cultural and heritage psychology of Khoja Ahmet Yasawi mausoleum is considered from different angles in terms of tourist attraction. The psychology of religious tourism is complex and multifaceted. It is written about the quest for spiritual enlightenment, the need for community, and the search for personal meaning.

Түйінді сөздер: діндарлық, психология, дін, Қожа Ахмет Ясауи, туризм.

Keywords: religiosity, Psychology, Religion, Skin Ahmet Yasavi, tourism.

Храмдар, мешіттер, шіркеулер және синагогалар сияқты діни орындар ғасырлар бойы адамзат мәдениеті мен қоғамының қалыптасуында әлеуметтік және психологиялық әсері маңызды болды. Олар адамдарға рухани бағыт-бағдар беруде, олардың сенімдерін нығайтуда және олардың қауымдастық сезімін қалыптастыруда шешуші рөл атқарды. Мұнда біз діни орындардың адам өміріне әсерін және олардың жеке адамдар мен қоғамдарға әсер етуінің әртүрлі жолдарын қарастырамыз. Діни орындардың адам өміріне оң әсер ететін психологиялық пайдасы бар. Бұл жерлерде орын алатын әдет-ғұрыптар мен тәжірибелер адамдарға стресс пен алаңдаушылықты жеңуге көмектеседі. Дұға, медитация және басқа рухани тәжірибелер тыныштық пен релаксация сезімін тудыруы мүмкін, бұл депрессия мен мазасыздық сияқты психикалық денсаулық жағдайының белгілерін азайтады. Сонымен қатар, діни орындар көбінесе адамдарға өмірдің мақсаты мен мағынасын береді. Жоғары күшке сену және моральдық және этикалық принциптердің жиынтығын ұстану жеке адамдарға бағыт пен мақсатты айқын сезінуге мүмкіндік береді. Бұл оларға өмірдегі қиындықтарды жеңуге және қоршаған әлемді түсінуге көмектеседі. Діни орындар да адамдардың этикалық және моральдық дамуында маңызды рөл атқара алады. Діни ілімдер көбінесе басқа құндылықтармен қатар адалдық, жанашырлық, басқаларды құрметтеу маңыздылығын атап көрсетеді. Бұл құндылықтар жеке адамдарға олардың мінез-құлқы мен шешім қабылдауына басшылық ететін күшті этика мен мораль сезімін дамытуға көмектеседі.

Діни орындардың адам өміріне тигізетін елеулі әсерлерінің бірі – олардың рухани дамуына психологиялық тұсына қосқан үлесі. Бұл орындар адамдарға өздерінің ішкі жан-дүниелерімен байланысуға және олардың сенімдерінде жұбаныш, тыныштық табуға мүмкіндік береді. Бұл жерлерде орын алатын намаз, медитация және ораза сияқты рәсімдер мен әдет-ғұрыптар адамдардың рухани түсінігін тереңдетуге және тыныштық пен ішкі үйлесімділік сезімін дамытуға көмектеседі. Сонымен қатар, діни орындар көбінесе адамдар өздерінің сенімдері мен дінінің ілімдері туралы көбірек біле алатын діни білім беру орталығы ретінде қызмет етеді. Бұл білім адамдарға өздерінің сенімдері мен әлемдегі орнын әлеуметтік маңызын тереңірек түсінуге көмектеседі. Діни ілімдер арқылы адамдар өз дінін басшылыққа алатын моральдық-этикалық қағидаларды біліп, күнделікті өмірінде қолдана тұра, өмірінде психологиялық әсер алады. Адамдар арасында әлеуметтік ортақ жамағат сезімін қалыптастыру үшін діни орындар маңызды. Бұл орындар бір сенімге ие адамдар үшін кездесу нүктесі ретінде қызмет етеді, оларға өзара әрекеттесу және нанымдарын байланыстыру үшін кеңістік береді. Діни орындардың қауымдық аспектісі адамдар арасында қатыстылық сезімін және әлеуметтік байланыс сезімін тудырады. Оның үстіне діни орындар көбінесе үйлену тойлары, жерлеу рәсімдері және басқа да мерекелер сияқты әлеуметтік шаралардың алаңы болып табылады, Түркістандағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесі тікелей дәлел болып табылады. Бұл іс-шаралар адамдарды біріктіріп, бір-бірінің қуанышы мен қайғысын бөлісуге мүмкіндік береді, қоғамдастық сезімін тудырады. Діни қауымдастықтар көрсететін әлеуметтік өзара әрекеттесу және қолдау  және  қиын кезеңдерді бастан өткеріп жатқан адамдар үшін әсіресе маңызды. Сонымен қатар, діни орындар көбінесе адамдарға өмірдің мақсаты мен мағынасын береді. Жоғары күшке сену және моральдық және этикалық принциптердің жиынтығын ұстану жеке адамдарға бағыт пен мақсатты айқын сезінуге мүмкіндік береді. Бұл оларға өмірдегі қиындықтарды жеңуге және қоршаған әлемді түсінуге көмектеседі. Діни орындар да адамдардың этикалық және моральдық дамуында маңызды рөл атқара алады. Діни ілімдер көбінесе басқа құндылықтармен қатар адалдық, жанашырлық, басқаларды құрметтеу маңыздылығын атап көрсетеді. Бұл құндылықтар жеке адамдарға олардың мінез-құлқы мен шешім қабылдауына басшылық ететін күшті этика мен мораль сезімін дамытуға көмектеседі. Оның үстіне, діни орындар көбінесе адамдарға жауапкершілік сезімін береді. Жоғары күшке сену және діннің ілімдері адамдарға өз әрекеттерінің салдарын түсінуге көмектеседі және оларды этикалық және моральдық таңдау жасауға бағыттайды.Діни орындар да жалпы қоғамға айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Олар әділеттілік, теңдік және бейбітшілік сияқты құндылықтарды ілгерілететін әлеуметтік өзгерістердің күші бола алады. Діни көшбасшылар өздерінің платформасын кедейлік пен кемсітушілікке қарсы күрес сияқты әлеуметтік әділеттілік себептерін қорғау үшін пайдалана алады.Сонымен қатар, діни орындар конфессияаралық диалог пен түсіністік кеңістігі бола алады. Әртүрлі болып келе жатқан әлемде діни орындар әртүрлі діндер мен мәдениеттерге төзімділік пен құрметті дамытуға көмектеседі. Түрлі ортадан шыққан адамдарды біріктіру арқылы діни орындар бірлік сезімін және ортақ құндылықтарды насихаттай алады. Діни туризм көптеген мәдениеттер мен діндерде байқалған құбылыс. Бұл көбінесе рухани немесе діни ізденістерді орындау мақсатында діни маңызы бар жерлерге саяхаттауды қамтиды. Діни туризм психологиясына көптеген факторлар әсер етеді, оның ішінде рухани ағартуға ұмтылу, қауымдастық қажеттілігі, жеке мағынаны іздеу. Діни туризмді қозғайтын маңызды психологиялық факторлардың бірі – рухани ағартушылыққа ұмтылу. Адамдар көбінесе күнделікті өмірде бостық немесе қанағаттанбау сезімін сезінеді және олар мағына мен мақсатты табудың жолы ретінде дінге жүгінеді. Діни туризм әртүрлі діндердің ілімдері мен әдет-ғұрыптарын зерттеуге және рухани әлемді терең түсінуге мүмкіндік береді. Діни туризмге ықпал ететін тағы бір негізгі психологиялық фактор – қауымдастықтың қажеттілігі. Дін көбінесе ұқсас нанымдар мен құндылықтарды бөлісетін басқаларға тиесілілік пен байланыс сезімін береді. Діни орындарға бару және діни рәсімдер мен рәсімдерге қатысу арқылы туристер өздерінен де үлкен нәрсеге байланыстылық сезімін сезіне алады. Рухани ағартуға деген ұмтылыс пен қауымдастық қажеттілігінен басқа, діни туризм көбінесе жеке мағынаны іздеумен байланысты. Көптеген адамдар өмірдің мәні, болмыстың табиғаты және ақырет сияқты өмірдің үлкен сұрақтарына жауап табудың жолы ретінде дінге жүгінеді. Діни орындарға бару және діни әдет-ғұрыптармен айналысу арқылы туристер осы сұрақтарды зерттеп, өздерін және әлемдегі орнын тереңірек түсіне алады. Діни туризмнің көптеген жағымды аспектілері болғанымен, жағымсыз әсерлері де бар. Мысалы, кейбір адамдар дінді өз проблемаларынан құтылудың немесе күнделікті өмірдегі қиындықтардан аулақ болудың жолы ретінде пайдалануы мүмкін. Басқалары рухани ағартушылыққа тым көп көңіл бөлуі мүмкін, сондықтан олар өздерінің міндеттері мен қарым-қатынастарын елемейді. Сонымен қатар, діни туризм кейде әртүрлі діни топтар арасындағы қақтығыстарға әкелуі мүмкін. Кейбір жағдайларда туристер жергілікті әдет-ғұрыптар мен дәстүрлерге немқұрайлы қарауы мүмкін, бұл ренжіту мен реніш тудыруы мүмкін. Діни туристер үшін жергілікті мәдениетке құрметпен қарау және олардың саяхаттарына ашық оймен, қызығушылық пен оқу рухымен қарау маңызды.

Қожа Ахмет Ясауи кесенесі Қазақстанның Түркістан қаласында орналасқан маңызды тарихи-мәдени нысан. Туристік тартымдылық ретінде оның әртүрлі қырынан талдауға болатын бірегей психологиясы бар.

1. Мәдени психология: Қожа Ахмет Ясауи кесенесі Қазақстан халқы үшін елеулі мәдени-тарихи құндылыққа ие. Ол Орталық Азиядағы ислам сәулет өнерінің ең маңызды ескерткіштерінің бірі болып саналады, сонымен қатар ол қазақ болмысының символы болып табылады. Сондықтан жергілікті келушілер үшін кесене мәдени және ұлттық мақтаныш болып табылады, ол таңдану, құрмет және адалдық сезімдерін тудырады.

2. Діни психология: Кесене мұсылмандардың, әсіресе исламның мистикалық тармағы сопылықты ұстанатындардың зиярат ететін орны. Кесене олар үшін имандарымен жалғасып, әулиеден жол сұрайтын рухани шегініс мекенін білдіреді. Сондықтан олардың кесенеге бару тәжірибесі эмоционалды және рухани болып табылады және ол тыныштық, үміт пен рухани байланыс тудырады.

3. Мұра психологиясы: Қожа Ахмет Ясауи кесенесі де ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра нысаны болып табылады, ол көптеген халықаралық келушілерді тартады. Олар үшін кесене Орталық Азияның өткені мен мәдени әртүрлілігіне шолу жасай алатын тарих пен сәулет өнерінің бірегей туындысын білдіреді. Сондықтан олардың кесенеге бару тәжірибесі интеллектуалды және танымдық болып табылады және бұл қызығушылық, таңдану және ризашылық сезімдерін тудырады.

4. Эстетикалық психология: Кесене күрделі дизайнмен, түрлі-түсті тақтайшаларымен және зәулім күмбездерімен ислам сәулет өнерінің шедеврі болып табылады. Келушілер үшін ол сұлулық, үрей мен шабыт сезімін тудыратын бірегей эстетикалық тәжірибені ұсынады. Сондықтан олардың кесенеге бару тәжірибесі көбірек сезімдік және эмоционалды болып табылады және бұл олардың жадында және өнер мен сәулет туралы қабылдауында мәңгілік әсер қалдырады.

Қожа Ахмет Ясауи кесенесі туризм психологиясы күрделі және көп қырлы, ол нысан бейнелейтін сан алуан мәдени, діни, тарихи және эстетикалық құндылықтарды көрсетеді. Осы психологиялық өлшемдерді түсіну туристік мамандарға келушілердің тәжірибесін арттыруға және Қазақстандағы мәдени туризмнің тұрақты дамуына ықпал етуге көмектеседі. Діни орындарға бару көбінесе маңызды әлеуметтік аспектіге ие. Адамдар бұл жерлерге өздерінің сенімдерімен бөлісетін басқалармен байланысу, қоғамдық рәсімдер мен іс-шараларға қатысу немесе діни жетекшілерден немесе қауымдастықтың басқа мүшелерінен басшылық пен қолдау сұрау үшін бара алады. Кейбір адамдар үшін діни орындар тиесілілік пен қауымдастық сезімін қамтамасыз ете алады. Дұға, ғибадат немесе діни мерекелер сияқты қоғамдық іс-шараларға қатысу арқылы олар өздерінің сенімдері мен құндылықтарын бөлісетін басқа адамдармен байланыс сезімін сезінуі мүмкін. Бұл әсіресе күнделікті өмірде өзін оқшауланған немесе маргинал сезінетін адамдар үшін маңызды болуы мүмкін. Діни орындарға бару да жеке өсу мен рухани дамуға мүмкіндік береді. Көптеген діни дәстүрлер өзін-өзі көрсету мен ойлаудың маңыздылығына баса назар аударады және діни орындарға бару бұл тәжірибелер үшін тыныш және бейбіт ортаны ұсына алады. Сондай-ақ адамдар өмірдегі қиындықтарды жеңуге және өмірлерінің мәні мен мақсатын табуға көмектесу үшін діни жетекшілерден немесе қоғамдастықтың басқа мүшелерінен басшылық пен қолдау сұрауы мүмкін. Тұтастай алғанда, діни орындарға барудың әлеуметтік аспектісі адамдардың рухани және эмоционалдық әл-ауқатында маңызды рөл атқара алады, қоғамдастық сезімін, байланыс пен қолдауды қамтамасыз етеді.

Қорыта келгенде, діни туризмнің психологиясы күрделі және көп қырлы. Ол рухани ағартуға, қауымдастыққа деген қажеттілікке және жеке мағынаны іздеуге ұмтылады. Жергілікті әдет-ғұрыптар мен дәстүрлерді құрметтей отырып және саяхаттарына ашық көңілмен және білімге деген ынтамен қарау арқылы діни туристер өздерін, әлемдегі орнын және діннің өміріміздегі рөлін тереңірек түсіне алады.

Әдебиеттер тізімі:

1. "Exploring the Spiritual World through Religious Tourism" by Sarah Jenkins
2. "The Power of Religious Tourism" by Tariq Ramadan
3. Religious Tourism: A Journey of Faith and Discovery by David Lee
4. Religious Tourism and Sustainable Development by Anna Hakansson
5. Pilgrimage Tourism: A Journey of Faith, Culture and Heritage by Abhinav Goel