Статья опубликована в рамках: CCIII Международной научно-практической конференции «Научное сообщество студентов: МЕЖДИСЦИПЛИНАРНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ» (Россия, г. Новосибирск, 26 декабря 2024 г.)
Наука: Педагогика
Скачать книгу(-и): Сборник статей конференции
дипломов
ОРТА МЕКТЕПТЕ «КИНЕМАТИКА» ТАРАУЫНЫҢ ЕСЕПТЕРІН ШЫҒАРУДА ДЕСКРИПТОРЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
АННОТАЦИЯ
Мақалада мектеп физика курсының бөлігі ретінде кинематика тарауы бойынша есептерінің дескрипторларын жасау ерекшеліктері қарастырылады. Дескрипторлар мұғалімдерге білімді тексеру процесін құрылымдауға, ал оқушыларға есептерді шығару талаптарын жақсы түсінуге мүмкіндік беретін тиімді объективті бағалау құралы ретінде ұсынылған. Мақаланың негізгі мақсаты – кинематика тарауы бойынша есептерді бағалауда дескрипторлардың маңыздылығын көрсету, оларды өңдеу алгоритмін ұсыну және оқу тәжірибесінде пайдалану бойынша практикалық ұсыныстар беру. Бұл мұғалімдерге оқушылардың аналитикалық ойлауын дамытатын ашық және тиімді бағалау критерийлерін жасауға көмектеседі.
Түйінді сөздер: кинематика, бағалау әдістемесі, бағалау критерийлері, орта мектеп, қателерді түзету, аналитикалық ойлауды дамыту.
Заманауи білім беру мұғалімдерді тек білімді жеткізуді ғана емес, сонымен қатар оқушыларда негізгі дағдылар мен құзыреттерді: сыни тұрғыдан ойлауды, жағдаяттарды талдай білуді, практикалық есептерді шешуді және ақпаратпен жұмыс істеуді талап етеді. Бұл тұрғыда бағалау маңызды рөл атқарады, ол мүмкіндігінше объективті, ашық және ынталандырушы болуы керек.
Осы мақсаттарға жетуге көмектесетін құралдардың бірі - дескрипторлар. Бұл әр кезеңдегі оқушылардың үлгерімін бағалауға мүмкіндік беретін егжей-тегжейлі критерийлер. Дескрипторлар әсіресе физикадағы есептерді шешу кезінде сұранысқа ие, мұнда дұрыс жауаптар ғана емес, сонымен қатар есептерді талдау, физика заңдарын қолдану және өз әрекеттерін логикалық негіздеу қабілеті маңызды.
Бұл мақалада кинематика тарауы бойынша есептердің дескрипторларын жасаудың теориялық негіздері, оларды құру кезеңдері, қолдану мысалдары, сонымен қатар оқу тәжірибесінде пайдаланудың артықшылықтары мен ерекшеліктері қарастырылған.
Мектепте қалыптасқан дәстүрлі бағалау практикасы білім берудің жаңа стандарттарының, білім берудің жаңартылған мазмұнының оқу бағдарламаларының талаптарына, сондай-ақ білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың барабар және ғылыми негізделген моделін талап ететін оқыту мақсаттарына сәйкес келмейді. Білім беру жүйесіндегі маңызды жаңалықтардың бірі білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың жаңа жүйесі болып табылады. [1]
Іс жүзінде білім алушылардың жетістіктерін бақылау мен бағалаудың балама жүйелері сәтті қолданылады. Білім алушылардың жетістіктерін бағалаудың тиімді нысандарының бірі критериалды бағалау жүйесі болып табылады. [1]
2016 жылдан бастап Қазақстанның жалпы білім беретін мектептерінде формативті және жиынтық бағалауды қамтитын критериалды бағалау қолданылады. Бұл бағалау-бұл нақты анықталған критерийлер мен оқу жетістіктерінің деңгейлеріне негізделген бағалау жүйесі, оның ішінде ерекше білім беру қажеттіліктері мен жеке қажеттіліктерді ескере отырып, бұл оқу іс-әрекетінің барлық қатысушыларына бағалау процесіне қатысуға және оның нәтижелерін жақсарту бойынша одан әрі жұмыс істеуге мүмкіндік береді. [2]
Критериалды бағалау-білім алушылардың оқу жетістіктерін процестің барлық қатысушыларына (білім алушыларға, мектеп әкімшілігіне, педагогикалық персоналға, ата-аналарға және өзге де заңды өкілдерге) нақты анықталған, ұжымдық түрде әзірленген, алдын ала белгілі критерийлермен салыстыруға негізделген, білім алушылардың оқу-танымдық дағдыларын қалыптастыруға ықпал ететін бағалау процесі. [1]
Дескрипторды әзірлеудің теориялық негізі
Дескрипторлар туралы түсінік
Дескрипторлар – есептерді шығарудағы әрбір кезеңінде оқушының не істеуі күтілетінін сипаттайтын нақты және егжей-тегжейлі критерийлер. Олардың мақсаты – оқушының есепті қаншалықты шығарғанын объективті бағалау және нақты кері байланыс беру.
Дескрипторлардың айрықша ерекшеліктері:
- Құрылымдық: есептер кезеңдерге бөлінеді, олардың әрқайсысының өзіндік критерийі бар.
- Ашықтық: оқушылар не үшін баға алатынын жақсы біледі.
- Ақпараттылық: дескрипторларды қолдану оқушыларға өздерінің қателіктері мен жетістіктерін түсінуге көмектеседі.
Физиканы оқытудағы дескрипторлардың рөлі: физика пән ретінде тек формулаларды жаттауды ғана емес, сонымен қатар физикалық заңдарды түсінуді және оларды нақты жағдайларда қолдануды талап етеді.
Физика есептерін бағалаудағы дескрипторларды жасау кезінде келесі критерийлерді ұсынуға болады:
1-кесте:
Дескрипторларды дайындау кезіндегі критерийлер
|
Критерий |
Критерий сипаттамасы |
Балл |
|
Білім және түсі-нік |
- Теориялық материалдың негізгі мазмұнын түсіну және ондағы негізгі ақпаратты бөліп көрсету; - Оқулық мәтінінен ондағы бар формулаларды, осы формулаларға кіретін физикалық шамаларды білу (есте сақтау); - Өз жұмысыңызды түсінгеніңізді көрсетіңіз. |
(1-3)Б |
|
Қол-дану |
- Алған білімдерін стандартты жағдайларда қолдану - Формулаға кіретін барлық шамалардың және олардың өлшем бірліктерінің физикалық мағынасын түсіндіре білу; олардың мағынасын түсіну. - Бір физикалық шаманы екіншісінt өрнектей білу. |
(3-5)Б |
|
ЗЗерт-теу |
- Есепті зерттеу, физикалық әдістерді қолдану арқылы модельдеу; - Есептердегі заңдылықтарды табу; - Физика арқылы шамалар арасындағы байланысты сипаттау; - Бір физикалық шаманы екіншісіне өрнектеп, оны не үшін жасап жатқаныңызды түсіне білу. - Есепті шешу үшін қажетті формулалар мен әдістерді таңдай алу. - SI жүйесі арқылы өлшем бірліктерін келтіру қабілеті; - Өзгертілген және стандартты емес жағдайларда алған білімдерін қолдана алу; - Теориялық білімдерін практикалық есептерді шешуге қолдана алу. |
(4-5)Б |
Кинематика таруы бойынша есептердің дескрипторларын құру алгоритмі келесідей жасасақ болады.
- Есептің мақсаттарын анықтау
Дескрипторларды әзірлеу үшін білім беру мақсаттарын түсіну маңызды. Мысалы, кинематика үшін мұндай мақсаттар болуы мүмкін:
- жылдамдық, уақыт және жол ұғымын бекіту;
- қозғалысты есептеу дағдыларын қалыптастыру;
- көп тапсырмаларды шешу арқылы аналитикалық ойлауды дамыту.
- Есепті кезеңдерге бөлу
Әрбір есепті оңай тексерілетін логикалық кезеңдерге бөлуге болады:
- Есеп шарттарын талдау.
- Сәйкес формулаларды таңдау.
- Есептеулерді орындау.
- Алынған нәтижені негіздеу.
- Күрделілік деңгейлерін қалыптастыру
Сараланған тәсіл үшін есептерді деңгей бойынша бөлу пайдалы:
- А тобындағы: қарапайым формулаларды қолдану.
- В тобындағы: бірнеше физикалық формулаларды біріктіруді қажет ететін есептер.
- С тобындағы: күрделі жүйелерді немесе бірнеше физикалық заңдарды үйлестіре отырып шешу.
Әрбір күрделі деңгейі үшін дескрипторлардың мысалдарын дайындайық. 7-снып оқушыларына арналған есептерді қарастырайық.
А тобындағы есеп: Дененің жылдамдығы V=10м/с, ал қозғалыс уақыты t=5с болса, дененің жүріп өткен жолын табыңыз.
|
Бер: V=10м/с t=5с
|
Шешуі: Қозғалыс кезінде дененің жүріп өткен жолы мына формуламен есептеледі: S=V⋅t Берілген шамаларды формулаға қоямыз: S=10м/с⋅5с=50 м.
Жауабы: S =50 м
|
|
т/к: S-? |
2-кесте.
А тобындағы есеп үшін бағалау дескрипторы
|
|
Есепті шешу кезеңі |
Кезеңді орындау үшін ұпайлар |
|
|
Дұрыс |
Дұрыс емес |
||
|
1 |
Формуланы дұрыс анықтау: |
1 |
0 |
|
2 |
Берілген шарттарды дұрыс пайдалану |
1 |
0 |
|
3 |
Есептеуді дұрыс орындау |
2 |
0 |
|
4 |
Өлшем бірліктерін көрсету |
1 |
0 |
|
5 |
Шешімнің құрылымдылығы: Есептің құрылымын логикалық түрде жазу (берілгені, шешуі, жауабы). |
2 |
0 |
|
6 |
Жауаптың анықтығы |
1 |
0 |
|
|
Толық ұпай |
8 |
|
В тобындағы есеп: Дене a=2м/с2 үдеумен бірқалыпты қозғалады. Егер бастапқы жылдамдық V0=0 болса, ол S=16 м жолды қанша уақытта жүреді?
|
Бер: S=16 м V0=0 a=2м/с2
|
Шешуі:
Үдеумен қозғалған дененің жүріп өткен жолы мына формуламен анықталады:
Бастапқы жылдамдық V0=0 , сондықтан формула жеңілдейді:
Формуланы t-ға қатысты түрлендіреміз:
Берілген шамаларды қоямыз:
Жауабы: t=4 c
|
|
т/к: t-? |
3- кесте:
В тобындағы есеп үшін бағалау дескрипторы
|
|
Есепті шешу кезеңі |
Кезеңді орындау үшін ұпайлар |
|
|
Дұрыс |
Дұрыс емес |
||
|
1 |
Формуланы дұрыс таңдау: Қозғалыстың негізгі теңдеуін дұрыс анықтау |
2 |
0 |
|
2 |
Бастапқы шарттарды дұрыс белгілеу: Бастапқы жылдамдық екенін ескеру. |
1 |
0 |
|
3 |
Қозғалыс теңдеуін түрлендіру |
1 |
0 |
|
4 |
Есепті талдау және түсіндіру |
1 |
0 |
|
5 |
Дұрыс бірліктерді қолдану |
1 |
0 |
|
6 |
Есептеуді дұрыс орындау |
2 |
0 |
|
7 |
Тапсырманы рәсімдеу: Шешім кезеңдерінің анық және рет-ретімен жазылуы. |
1 |
|
|
8 |
Қорытынды жазу |
1 |
0 |
|
|
Толық ұпай |
10 |
|
С тобындағы есеп: Екі көлік бір уақытта бір нүктеден қозғалысын бастайды. Біріншісі V1=20 м/с тұрақты жылдамдықпен қозғалады, екіншісі қозғалысты а=20 м/с2 үдеумен бастайды . Екінші көлік қай уақыттан кейін біріншісін қуып жетеді?
|
Бер: V1=20 а=20 м/с2
|
Шешуі:
Бірінші көліктің жүріп өткен жолы: S1=V1⋅t
Екінші көліктің жүріп өткен жолы:
Екінші көлік бірінші көлікті қуып жеткенде, олардың жүрген жолдары тең болады: S1=S2 V1⋅t=
Теңдеуді t-ға қатысты түрлендіреміз:
Берілген мәндерді қоямыз:
Жауабы: t=2 c
|
|
т/к: t-? |
4-кесте:
С тобындағы есеп үшін бағалау дескрипторы
|
|
Есепті шешу кезеңі |
Кезеңді орындау үшін ұпайлар |
|
|
Дұрыс |
Дұрыс емес |
||
|
1 |
Есепті талдау және бастапқы шарттарды дұрыс жазу |
1 |
0 |
|
2 |
Формулаларды дұрыс таңдау |
1 |
0 |
|
3 |
Екі көлік теңесетін жағдайды жазу |
1 |
0 |
|
4 |
Теңдеуді дұрыс түрлендіру |
1 |
0 |
|
5 |
Физикалық мағынасы бар түбірді таңдау |
1 |
0 |
|
6 |
Жауапты дұрыс есептеу |
2 |
0 |
|
7 |
Өлшем бірлігін көрсету |
1 |
|
|
8 |
Шешімнің құрылымдылығы |
2 |
0 |
|
9 |
Жауаптың дұрыстығын тексеру |
2 |
0 |
|
10 |
Қорытындыны нақты көрсету |
1 |
0 |
|
|
Толық ұпай |
13 |
|
Қорытынды
Кинематика тарауы бойынша есептерін бағалау үшін дескрипторларды пайдалану физиканы оқыту процесін модернизациялаудың маңызды қадамы болып табылады. Олар оқушылар үшін ашықтықты, объективтілікті және мотивацияны қамтамасыз етеді, талдау және өзін-өзі бақылау дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеді.
Әдебиеттер тізімі:
- Инструкция по процедурам критериального оценивания и документированию для средней школы в рамках обновления содержания образования – Астана: НАО имени И. Алтынсарина, 2018. – 272 с.
- Методические рекомендации по формативному оцениванию учебных достижений обучающихся. – НАО им. И. Алтынсарина, 2023. – 80 с.
- КРИТЕРИАЛЬНОЕ ОЦЕНИВАНИЕ ПО ФИЗИКЕ,-Костанай, Ткачёва Н.Ю. школа-«Береговая СШ отдела образования акимата тарановского района»», 2023.-7 с.
дипломов
Оставить комментарий