ЗИЯТКЕРЛІК МЕНШІК ОБЪЕКТІЛЕРІНЕ ДАУЛАР БОЙЫНША ШЕТЕЛ МЕМЛЕКЕТТІҢ СОТТЫҚ ИММУНИТЕТІ

СПОРЫ ПО ОБЪЕКТАМ ИНТЕЛЕКТУАЛЬНОЙ СОБСТВЕННОСТИ И СУДЕБНЫЙ ИММУНИТЕТ ИНОСТРАННОГО ГОСУДАРСТВА

Дустанова Алина Ренатовна

студент 4 курса образовательной программы «Юриспруденция», Западно-Казахстанский университет имени М. Отемисова,

Казахстан, г. Уральск

Есенгазиева Айнур Калимовна

научный руководитель, магистр юрид. наук, старший преподаватель, Западно-Казахстанский университет имени М. Отемисова,

Казахстан, г. Уральск

АННОТАЦИЯ

Бұл ғылыми-мақалада, зияткерлік меншік құқықтарын қорғау және шетел мемлекеттің соттық иммунитеті мәселелері қарастырылады. Шетел мемлекетінің коммерциялық әрекеттеріне байланысты иммунитетті шектеу қажеттілігі, халықаралық арбитраж механизмдері және Қазақстанның бұл саладағы рөлі талқыланады. Халықаралық ынтымақтастықтың құқықтық және экономикалық қатынастарды дамытудағы маңыздылығы атап өтілген.

АННОТАЦИЯ

Статья рассматривает вопросы защиты интеллектуальной собственности и судебного иммунитета иностранных государств. Особое внимание уделяется ограничениям иммунитета при коммерческой деятельности, связанной с нарушением интеллектуальных прав. Рассматривается международный опыт, механизмы арбитража и роль Казахстана в защите интеллектуальной собственности, а также необходимость международного сотрудничества для развития правовых и экономических отношений.

Кілт сөздер: Зияткерлік меншік, Авторлық құқық, Патенттер, Тауарлық белгілер, Халықаралық құқық, Соттық иммунитет, Шетел мемлекет, Халықаралық арбитраж, Коммерциялық қызмет, Экономикалық қатынастар, Халықаралық келісімдер, Иммунитетті шектеу, Құқықтық жүйе, Зияткерлік меншік даулары, Қазақстанның құқықтық тәжірибесі, Халықаралық сауда, Иммунитеттен бас тарту, Құқықтық қорғау, Дүниежүзілік сауда ұйымы, Әлемдік зияткерлік меншік ұйымы.

Ключевые слова: интеллектуальная собственность, авторское право, патенты, товарные знаки, международное право, судебный иммунитет, иностранное государство, международный арбитраж, коммерческая деятельность, экономические отношения, международные соглашения, ограничение иммунитета, правовая система, споры об интеллектуальной собственности, правовая практика Казахстана, международная торговля, отказ от иммунитета, правовая защита, Всемирная торговая организация, Всемирная организация интеллектуальной собственности.

Зияткерлік меншік құқықтары бүгінгі таңда халықаралық құқықтық жүйеде айрықша маңызды орын алады. Олар шығармашылық, ғылыми және өнеркәсіптік қызметтің нәтижелерін қорғауды қамтамасыз ететін құқықтар ретінде, жеке тұлғалардың, ұйымдардың және мемлекеттің интеллектуалдық еңбегін құқықтық тұрғыдан қорғайды. Бұл құқықтарға авторлық құқық, патенттер, тауарлық белгілер, өнеркәсіптік үлгілер және басқа да интеллектуалдық құндылықтар жатады. Зияткерлік меншік құқықтарының тиімді қорғалуы әлемдік экономикада және халықаралық сауда қатынастарында тұрақтылық пен әділеттілікті қамтамасыз ететін маңызды фактор болып табылады. Сондықтан зияткерлік меншікке қатысты даулар көбінесе мемлекетаралық деңгейде қаралып, халықаралық құқықтық механизмдер арқылы шешіледі.Зияткерлік меншік құқығының бұзылуы жағдайында туындайтын дауларда мемлекеттің шетелдегі соттық иммунитеті мәселесі маңызды орын алады. Шетел мемлекеттің соттық иммунитеті — мемлекеттің басқа елдің юрисдикциясына бағынбауы және оның заңдарына сәйкес жауапкершілікке тартылмауы принципіне негізделген құқықтық қорғау механизмі болып табылады. Бұл иммунитет негізінен мемлекеттің егемендігі мен тәуелсіздігін қорғауға бағытталған, бірақ зияткерлік меншік құқығына қатысты дауларда мемлекеттер арасындағы өзара келісімдер мен халықаралық шарттар негізінде бұл иммунитет шектелуі мүмкін. Егер мемлекет өзінің коммерциялық немесе кәсіпкерлік қызметін жүзеге асырып, зияткерлік меншік құқықтарын бұзса, онда ол басқа мемлекеттің соттарына шақырылып, заңды жауапкершілікке тартылуы мүмкін

Мемлекеттердің арасында зияткерлік меншікке қатысты даулар көбінесе халықаралық сауда мен экономикалық қатынастар аясында туындайды. Бұл дауларды шешудің тиімді механизмі халықаралық арбитраж болып табылады. Арбитраждық жүйе мемлекеттерге дауларды шешудің бейтарап алаңын ұсынады, мұнда мемлекеттің иммунитетінен бас тарту немесе оны шектеу мәселесі қарастырылуы мүмкін. Әсіресе, мемлекеттер өздерінің коммерциялық қызметтерімен байланысты зияткерлік меншік құқықтарын бұзған жағдайда, олар арбитражға жүгінуге дайын болуы мүмкін. Бұл халықаралық экономикалық қатынастарды реттеудің маңызды бір бөлігі болып табылады. Халықаралық тәжірибеде арбитраж арқылы мемлекеттердің өзара құқықтық міндеттемелерін орындауы, сондай-ақ зияткерлік меншік құқықтарын қорғаудағы міндеттемелерді жүзеге асыруы жиі кездеседі.

Қазақстан халықаралық құқық жүйесіне толық интеграцияланған мемлекет ретінде, әлемдік аренада өзінің заңды құқықтарын қорғау үшін халықаралық келісімдер мен арбитраждық шешімдерді тиімді пайдаланады. Қазақстанның заңнамасы зияткерлік меншік құқықтарының тиімді қорғалуын қамтамасыз ету үшін халықаралық құқықтық нормалар мен стандарттарға сәйкес қалыптасқан. Қазақстан халықаралық аренада өз құқықтарын қорғау үшін шетел мемлекеттің зияткерлік меншік құқықтарын бұзу жағдайларын реттейтін механизмдер мен шарттарды қарастырады. Сонымен қатар, Қазақстан халықаралық арбитраж жүйесіне белсенді қатысып, экономикалық дауларды шешудің тиімді жолдарын іздейді.

Қазіргі уақытта зияткерлік меншік құқығы мен шетел мемлекеттің соттық иммунитеті арасындағы байланыс халықаралық құқықтағы маңызды әрі күрделі мәселелердің біріне айналды. Бұл мәселе әсіресе халықаралық сауда, экономика, инновация және ғылым салаларында өзекті болып отыр. Мемлекеттер арасындағы қарым-қатынастардың дамуы мен экономикалық мүдделердің қорғалуы халықаралық арбитраж бен соттардың рөліне айтарлықтай ықпал етеді. Сонымен бірге, мемлекеттің иммунитетін шектеу мәселесі халықаралық сауда мен инвестициялар үшін маңызды. Бұл жағдайлар әлемдік нарықта зияткерлік меншік құқықтарының тиімді қорғалуы мен әділеттіліктің қамтамасыз етілуін талап етеді.

Қазақстанның халықаралық құқық жүйесіндегі белсенділігі мен зияткерлік меншік құқықтарын қорғаудағы әрекеттері оның халықаралық аренадағы беделін арттырып, құқықтық жүйесін нығайтуға ықпал етеді. Қазақстанның ұлттық заңдары мен халықаралық стандарттарға сәйкес әрекет етуі, сонымен қатар халықаралық арбитраждарды пайдалану арқылы әлемдік нарықта өзінің заңды құқықтарын қорғауға мүмкіндік береді. Қазақстан өз құқықтық жүйесінде шетел мемлекеттің зияткерлік меншік құқықтарына қатысты дауларды шешу үшін арнайы шарттар мен механизмдер қалыптастыруды көздейді.

Зияткерлік меншік құқықтары мен шетел мемлекеттің соттық иммунитеті арасындағы қарым-қатынас қазіргі халықаралық құқықтық жүйенің күрделі әрі маңызды аспектісі болып табылады. Мемлекеттердің экономикалық мүдделері мен халықаралық сауда қатынастарының дамуы, сондай-ақ инновация мен ғылымның қарқынды дамуы зияткерлік меншік құқықтарының қорғалуын міндеттейді. Қазақстан үшін бұл мәселе әлемдік аренадағы өз құқықтарын қорғау және халықаралық құқықтық қатынастарды дамыту үшін үлкен маңызға ие. Қорытындылай келе, зияткерлік меншік құқықтары мен шетел мемлекеттің соттық иммунитеті арасындағы байланыс халықаралық құқықтық жүйедегі маңызды мәселе болып табылады. Мемлекеттер арасындағы сауда және экономикалық қатынастардың дамуы, сондай-ақ коммерциялық қызметті жүзеге асыру барысында зияткерлік меншік құқықтарының бұзылуы мүмкін болғандықтан, халықаралық арбитраж мен соттың рөлі ерекше. Қазақстан өз құқықтық жүйесін нығайту үшін халықаралық арбитраждарды қолдану және шетел мемлекеттің иммунитетінен бас тартуды реттейтін шарттарды қалыптастыру жолымен халықаралық құқықтық қауіпсіздікті қамтамасыз етеді. Бұл шаралар Қазақстанның халықаралық нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін арттырып, оның әлемдік экономикадағы орнына ықпал етеді.

Әдебиеттер тізімі:

1. Көшенов, Б. "Қазақстанның құқықтық жүйесіндегі зияткерлік меншік құқықтары".
2.  Қазақстан Республикасының Азаматтық процесстік кодексі. [Электрондық ресурс] - https://adilet.zan.kz/kaz/docs/K1500000377
3. Қазақстан Республикасының халықаралық құқықтық келісімдері: Дүниежүзілік сауда ұйымы және Әлемдік зияткерлік меншік ұйымы туралы құжаттар.
4. Шакарян, М.С. "Международные споры и арбитраж: теоретические и практические аспекты".