«ЗАТТАРДЫҢ ИНТЕРНЕТІ» ТЕХНОЛОГИЯ НЕГІЗІНДЕ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕЛЕРДІ ҚҰРУ ЖӘНЕ ПАЙДАЛАНУ СҰРАҚТАРЫН ЗЕРТТЕУ

RESEARCH ON THE CREATION AND USE OF INFORMATION SYSTEMS BASED ON “INTERNET OF THINGS”

Tanbayeva Albina Sayakhatovna

student, Department “Information systems and technologies” Kazakh University of Economics, Finance and international trade,

Republic of Kazakhstan, Nur-Sultan

Borisova Marta Kuanyshevna

student, Department “Information systems and technologies” Kazakh University of Economics, Finance and international trade,

Republic of Kazakhstan, Nur-Sultan

Kassenova Leila Galymbekovna

student, Department “Information systems and technologies” Kazakh University of Economics, Finance and international trade,

Republic of Kazakhstan, Nur-Sultan

АННОТАЦИЯ

Қазіргі уақытта Интернет технологиялары қарқынды түрде дамуда. Жаһандық желіге қосылған құрылғылардың саны жыл сайын артып келеді. Жалпы жағдайда заттардың Интернеті деп, әртүрлі өзара байланыс протоколдарын және жаһандық желімен байланыстыратын жалғыз протоколды қолданатын кез-келген қол жетімді байланыс каналдары арқылы желіге біріккен көптеген құралдардың, датчиктердің, құрылғылардың түрлерін айтамыз.

ABSTRACT

Currently Internet technologies are actively developing. The number of devices connected to the global network is growing every year. The definition of the Internet of things is the interconnection of the various protocols, the arguments used and the only global network connecting any available communication channels through the network, the connected set of devices, sensors.

Кілттік сөздер: заттардың интернеті, мобильді операциялық жүйе, сенсорлық интерфейс, Arduino, алгоритм.

Keywords: Internet of things, mobile operating system, touch interface, Arduino, algorithm.

Қазіргі уақытта Интернет технологиялары қарқынды түрде дамуда. Жаһандық желіге қосылған құрылғылардың саны жыл сайын артып келеді. Cisco IBSG консалтингтік бөлімшесінің есептеулері бойынша 2008 және 2009 жылдар аралығында интернетке қосылған заттардың саны адамдардың санынан асып түскен, ал 2015 жылға қарай олардың саны 25 миллиардқа жетсе, 2020-жылы 50 миллиард болады.

Осылайша «адамдар Интернетінен» «заттардың Интернетіне» IoT (Internet of Things) ауысу процессі жүрді. Жалпы жағдайда заттардың Интернеті деп, әртүрлі өзара байланыс протоколдарын және жаһандық желімен байланыстыратын жалғыз протоколды қолданатын кез-келген қол жетімді байланыс каналдары арқылы желіге біріккен көптеген құралдардың, датчиктердің, құрылғылардың түрлерін айтамыз. Орталық протокол болып IP саналады.

Интернет өнеркәсіптің барлық салаларында қолданылуы мүмкін көптеген құрылғылармен қосымшаларға енуде және осы арқылы көптеген құрылғыларды байланыстырады. Соңғы бес жылда байланыс құрылғыларының ішінде жетекші орынға күнделікті мәселелерді шешуге көмектесетін смартофондар ие болуда.

Одан кейін мобильді операциялық жүйесі және сенсорлық интерфейсі бар планшеттер келеді. Заттардың интернеті күнделікті өмірде үйреншікті болған кезде, жаңа жүйеде жұмыс істейтін тұтынушылық және бизнес қосымшалардың категорияларының шығуын елестету оңай болады, ол жаңа жүйені «байланысқан өмір» деген ұғыммен сипаттауға болады. Оның ішінде құрылыстық және тұрмыстық операциялар, ауаны жылыту және кондициялау, жол жүрісін басқару (мысалы, ақылды светофор), егде жастағы адамдарға қараудың ұйымдастыру, қауіпсіздік жүйесі, сонымен бірге интернетке қосылған автокөліктер мен сыртқы жарнамалар кіреді.

Заттардың Интернеті технологиясының дамуына тек қана құрылғыларды өндірушілер ғана емес, сонымен бірге ұялы байланыс операторлары да қатысады. Олар бірінші кезекте ең үлкен сұранысқа ие қызметтері бар заттардың интернетін құрастыруға және енгізумен айналысады. Өзіміздің жұмысымызда біз заттардың Интернеті технологияларына талдау жүргіздік, байланыс операторы жағынан техникалық базаны қарастырдық, сонымен бірге белгілі бір қызметтерді іске қосу кезінде пайда болуы мүмкін мәселелерді шешуге арналған ұсыныстар болды.

Қазіргі заманда адамды компьютер, телефон, теледидар, тоңазытқыш, электрлік шәйнек және Интернетсіз елестету қиын. Өндірушілер адамдар осы құралдардың өте қажет екендігін түсіне отырып, құрылғылар арасында өзара байланысатын экожүйелерді құрастыра бастады.

Заттардың интернеті негізгі ұғымдары үш негізгі қағидаларға негізделеді. Біріншіден, кеңінен таралған коммуникациялық инфрақұрылымға, екіншіден әрбір нысанның жаһандық идентификациясына, және үшіншіден, нысанның дербес желі немесе өзі қосылған Интернет желі арқылы деректерді жіберу және қабылдау мүмкіндігі. IoT-та әрбір зат өзігндік идентификаторға ие, олар бірігіп уақытша немесе тұрақты желі құрып, бір-бірімен өзара байланыса алатын заттар үздіксіздігін түзеді. Осылайша заттар ағымдағы геопозициясы жөнінде деректермен бөлісе отырып, олардың орын ауыстыру процессіне қатыса алады, бұл логистика процессін толығымен автоматтандыруға мүмкіндік береді, ал кіріктірілген интеллект болатын болса, заттар өзінің қасиеттерін өзгертіп және қоршаған ортаға бейімделе қол жеткізе алады.

Заттардың интернеті бірыңғай өзара байланыс протоколына ие, оған сәйкес кез-келген желі түйіні өзінің сервистерін беруде тең құқықтарға ие болады. Желінің әрбір түйіні деректерді жеткізудің қандай да бір қызметін көрсете отырып, өзінің сервисін ұсынады. Сонымен бірге, мұндай желінің түйіні басқа кез-келген түйіннің пәрменін қабылдай алады.

Бұл дегеніміз, барлық заттардың интернеті бір-бірімен өзара байланыса алады және ортақ есептеу мәселелерін шеше алады. Заттардың Интернеті қандай да бір ортақ қызмет көрсету зонасымен біріккен жергілікті торап (локальная сеть) түзе алады.

Заттардың-Интернеті концептуалды түрде келесі буындағы желілерге жатады, сондықтан оның архитектурасы NGN архитектурасына ұқсайды. IoT заттардың Интернеті жұмыс істеуін қамтамасыз ететін, әртүрлі инфокоммуникациялық технологиялардың жиынтықтарынан тұрады және оның архитектурасы осы технологиялар бір-бірімен қалай байланысқанын көрсетеді. IoT архитектурасында төменде көрсетілген төрт функционалдық деңгейлер болады (Сурет 1.).

Сенсорлар және сенсорлық желілер деңгейі. IoT архитектурасының ең төменгі деңгейі сенсорлармен (датчиктермен) кіріктірілген «ақылды» (смарт) нысандардан тұрады. Сенсорлар шынайы уақыт мезетінде ақпаратты жинау мен өңдеуді қамтамасыз ете отырып, физикалық және виртуалды (сандық) әлемдердің байланысуын жүзеге асырады. Аппараттық сенсорлардың физикалық өлшемдерін азайтуға алып келген миниатюрлендіру, оларды тікелей түрде физикалық әлем нысандарына кіріктендіруге мүмкіндік берді. Көптеген сенсорлар сенсорлардың агрегаторымен (шлюз) байланысуын талап етеді, ол Ethernet, Wi-Fi секілді жергілікті есептеу желілерін (LAN, Local Area Network) немесе дербес желілерін (PAN, Personal Area Network) пайдалану арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.

Сурет 1. Заттардың Интернеті архитектурасы

Заттардың Интернеті технологиясының дамуына тек қана құрылғыларды өндірушілер ғана емес, сонымен бірге ұялы байланыс операторлары да қатысады. Олар бірінші кезекте ең үлкен сұранысқа ие қызметтері бар заттардың интернетін құрастыруға және енгізумен айналысады. Өзімнің жұмысымда мен заттардың Интернет технологияларына талдау жүргіздім, байланыс операторы жағынан техникалық базаны қарастырдым, сонымен бірге белгілі бір қызметтерді іске қосу кезінде пайда болуы мүмкін мәселелерді шешуге арналған ұсыныстар болды.

Қорытындылай келе, ол оּсы және басқа да бірнּеше негізгі функциялары барлық жүзеּге асыру тек жүйелер қатыּнасты басқару және дабыл жүйеּлерін кешенді жүйесін тағайындалуы мүмкּін екенін атап өткен жөн. ּ Әлбетте, әр түрлּі функционалдық кіші үшін негіּзгі талаптар айқындалады, ол ұּлттық стандарт (немесе станּдарттар тобын) әзірлеу қажеּт түсіністік бірлігін қамтамасыз ету ּүшін, қауіпсіздік жүйесінде, соּнымен қатар кешенді қауіпсіздік жүйеּсін байланысты өзге жүйелерде ғанаּ емес, енгізілген.

Сондықтан, ол жарқын болашағы қамтамасыз ету үшін, қауіпсіздік туралы ойлауға енді қажет. Басқару жүйесін дамыту елеусіз қалмау керек. Әрине, сол уақытта, берілген және түрлі датчиктерді, жүйелер мен бағдарлаудан анықтамасын баса назар тиіс. Көбірек технология, болашақта кем проблемалары мен мәселелерін жетілдіру.

Әдебиеттер тізімі:

1. Жобаның негізгі сайты Arduino [Электрондық ресурс]. – Қолжетімді режимі: http://www.arduino.cc/.
2. Жобаның негізгі сайты Wiring [Электрондық ресурс]. – Қолжетімді режимі: http://wiring.org.co/.
3. «Электротехника», под ред. В.С. Пантюшина, М.: Высшая школа, 1976.
4. Т.C. Caнaтoвa, C.E. Мaнaнбaeвa, A.C. Бeгимбeтoвa. Eңбeктi қopғaу.
5. Күндiзгi-cыpттaй oқу түpiнiң бapлық мaмaндықтapcудeнттepi үшiн зepтхaнaлық жұмыcты opындaуғaapнaлғaн әдicтeмeлiк нұcқaу.- Aлмaты: AЭжБИ, 2008.-22 б.