БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫСЫНЫҢ СӨЗДІК ҚОРЫН ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІСТЕР АРҚЫЛЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ

DEVELOPING PRIMARY SCHOOL STUDENTS’ VOCABULARY THROUGH INNOVATIVE METHODS

Yeleubekova Jasmina Baurzhankyzy

Student, Department of Primary Education Pedagogy, Astana International University,

Kazakhstan, Astana

АННОТАЦИЯ

В статье рассматриваются ключевые аспекты педагогического процесса, такие как обучение и воспитание, как неотъемлемые и взаимодополняющие компоненты. Особое внимание уделено их роли в формировании всесторонне развитой личности, а также анализируются подходы к эффективной реализации этих функций в современной образовательной среде.

ABSTRACT

This article discusses the development of primary school students’ vocabulary through innovative methods. It analyzes ways to enhance students’ language skills using new technologies and modern pedagogical approaches. The effectiveness of integrating creative elements into the educational process is also described.

Ключевые слова: бастауыш сынып; сөздік қор; инновациялық әдістер; тіл дамыту; білім беру.

Keywords: primary school; vocabulary; innovative methods; language development; education.

КІРІСПЕ

Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын жетілдіру мәселелерін зерттеудің өзектілігі тілдің негізгі қызметінің қоғамдық маңыздылығын түсіну үрдісімен негізделеді.

Сөз – тілдің бірлігі, оның көмегімен сөйлемдер, пайымдаулар және мәтіндер құрастырылады. Лексикалық қордың даму деңгейі бастауыш сынып оқушыларының интеллектуалдық дамуының көрсеткіші болып табылады.

Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын байыту – бастауыш сыныптарда орыс тілін оқытудағы дидактикалық міндеттердің бірі. Мемлекеттік жалпы білім беру стандартының талаптарына сәйкес, оқушы қазақ тілінің орфоэпиялық, лексикалық және грамматикалық нормалары туралы бастапқы түсініктерді меңгеруі тиіс.

Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын байыту мәселесін зерттеудің өзектілігі ауызша және жазбаша коммуникацияны жетілдіру құралы ретінде сөз қорын толықтыру қажеттілігімен анықталады.

Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын қалыптастыру және байыту мәселелерін зерттеудің әдіснамалық негізін М.Т. Баранов, Т.А. Ладыженская, М.Р. Львов, Т.Г. Рамзаева, Н.С. Рождественский еңбектері құрайды.

Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын дамыту мәселесі отандық авторлардың теориялық және эмпирикалық зерттеулерінде қарастырылған. Ойлау мен сөйлеудің бірлігі негізінде лексикалық жүйенің қалыптасу ерекшеліктері Л.С. Выготский мен Д.Б. Эльконин еңбектерінде көрсетілген.

М.Р. Львовтың ғылыми еңбектерінде бастауыш сынып оқушысы оқу процесінде жаңа сөйлеу әрекеттерін меңгеретіні және олардың лексикалық әрі синтаксистік әртүрлілігімен ерекшеленетіні көрсетілген.

Бастауыш сынып оқушыларының монологиялық сөйлеуінің қарқынды дамуы олардың сөздік қорының қалыптасуына ықпал етеді.

1-ТАРАУ. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ СӨЗДІК ҚОРЫН БАЙЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-МЕТОДИКАЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1.1 Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын қалыптастыру ерекшеліктері

Бастауыш жалпы білім беру – мектептегі оқытудың бастапқы сатысы болып табылады, дәл осы кезеңде балалардың ғылыми білім жүйесі қалыптасады. Ақпаратты қабылдау, жинақтау және жүйелеу үдерісі вербалды қарым-қатынас құралдарымен тығыз байланысты. Қарым-қатынастың басты құралы ретінде тіл қарастырылады. Сөз – тілдің негізгі бірлігі, ал орыс тілінің лексикасы өзара байланысты номинативтік жүйе бірліктерінен тұрады. Осылайша, сөздерді сөз таптарына топтастыру кезінде олардың лексика-семантикалық және грамматикалық белгілері бірігеді. Сөздің сыртқы пішіні оның дыбыстық құрылымымен беріледі, сонымен қатар сөздің лексикалық мағынасы бар екенін атап өткен жөн.

А.Р. Лурия еңбектерінде сөздік қор – бұл белгілі бір әлеуметтік топтың немесе жеке адамның лексикалық қоры ретінде анықталады. Автордың пікірінше, сөздің мағынасы – бұл тілдің лексикалық бірліктерін жалпылау жүйесі болып табылады [1].

Бастауыш сынып оқушысының сөздік қоры белсенді және пассивті лексикалық қордан тұрады. Белсенді лексика – бұл баланың ауызша және жазбаша сөйлеуде еркін қолданатын сөздерінің жиынтығы. Ал пассивті сөздік қор – өте сирек немесе мүлде қолданылмайтын сөздерден тұрады. Осылайша, сөздік қордың жас ерекшеліктеріне қарай сапалық айырмашылықтары бар.

С.Н. Шаховскаяның зерттеулеріне сүйене отырып, бастауыш сынып оқушыларының лексикалық жүйесінде экспрессивті-стилистикалық және стилистикалық бейтарап лексика бөліп көрсетіледі. Экспрессивті-стилистикалық лексика күнделікті тілдік тәжірибеге жататын сөздерден тұрады. Эмоционалды-экспрессивті сөздер жеке көзқарасты білдіру құралы ретінде қолданылады [8].

А.Н. Гвоздевтің зерттеулерін қарастыра отырып, орыс тілінің синтаксистік және морфологиялық заңдылықтарын меңгеру үдерісі үздіксіз сипатқа ие деген қорытынды жасауға болады. Балалардың сөйлеуін қалыптастыру және дамыту көбінесе бастауыш сыныптағы оқу мазмұнына байланысты. Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын жетілдіру ауызша және жазбаша сөйлеу арқылы жүзеге асырылады. Сөздік қорды белсендіру оқушылардың танымдық және коммуникативтік қабілеттерінің деңгейімен тығыз байланысты [13].

А.А. Леонтьев зерттеулеріне сәйкес, сөздің лексикалық мағынасының денотативтік, түсініктік, коннотативтік және контекстік компоненттері бар. Осылайша, бұл компоненттер әрбір жас кезеңінде лексикалық мағынаны қалыптастыру деңгейлері болып табылады.

Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын байыту үдерісіне сөздерді мағыналық тұрғыда түсіндіру тәсілдері және мектептегі оқу барысында лексика-семантикалық тақырыптарды зерттеу кіреді. Фомина М.И. еңбектерінде сөздік қорды қалыптастыру кезеңдік үдеріс ретінде қарастырылады. Бұл үдерістің негізі – сөздің эмоционалды мәнерлілігі, оның негізінде бастауыш сынып оқушыларының заттық түсініктері сараланады [9].

Осылайша, сөз – белгілі бір сыртқы және ішкі белгілерге ие тіл бірлігі: фонетикалық құрылым, екпіннің болуы, тіл жүйесінде орнығуы.

А.Н. Гвоздевтің зерттеулері бірінші сынып оқушыларының сөздік қорының көлемі туралы мәліметтерді қамтиды. Бағалау оқушылардың ауызша айтылымдарына лексикалық талдау жүргізу негізінде жасалған. В.А. Добромыслов бастауыш сынып оқушыларының бейнелі-экспрессивті сөздерді қолдануда қиындықтарға тап болатынын атап өтеді [7].

Филолог-ғалымдардың негізгі еңбектері арасында М.Р. Львов пен М.Т. Барановтың жұмыстарын атап өтуге болады, олар балалардың сөздік қорының сандық және сапалық сипаттамаларын анықтады [7].

М.Р. Львовтың зерттеулерінде бастауыш сынып оқушысының сөздік қоры мен қазіргі орыс тілінің сөздік қоры салыстырмалы түрде талданған [10].

Жазбаша және ауызша сөйлеудің даму деңгейі түрлі сөз тіркестерінің алуан түрлілігімен анықталады. Бұл бастауыш сынып оқушыларына ана тілінің байлығын толыққанды қарым-қатынас пен білім алу үшін пайдалануға мүмкіндік береді.

Бастауыш жалпы білім берудің мемлекеттік стандарты негізінде жүргізілген зерттеу нәтижелері оқушылардың тілдік құралдарды өз бетінше таңдай білу дағдысын меңгеруі негізгі оқу нәтижелерінің бірі екенін көрсетті [1].

М.Т. Баранов, Н.А. Купина, М.Р. Львов еңбектерінде бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын қалыптастырудың сапалық көрсеткіштері анықталған [3].

Бастауыш сынып оқушыларының белсенді сөздік қоры белгілі бір тақырыптық топтарға бөлінеді. Баланың күнделікті қарым-қатынасында қолданылатын сөздер жалпы қолданыстағы лексикаға жатады. Ал оқу үдерісінде қолданылатын лексикалық топтар білім салаларына байланысты ерекшеленеді.

Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын қалыптастыру ерекшеліктері когнитивтік психикалық үдерістердің даму деңгейімен тығыз байланысты. Балалардың интуитивті сөзжасамға бейімділігі – олардың лексикалық жүйесінің ерекшелігі.

Е.М. Мастюкова зерттеулерін талдау бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын жетілдіру үдерісінің кейінгі табысты оқыту үшін іргелі маңызға ие екенін көрсетеді. Бұл жас кезеңі ана тілінің ережелерін саналы түрде меңгерумен сипатталады [13].

Зерттелген әдебиеттерді жүйелеу сөздік қор ұғымының бірнеше жіктемесі бар екенін көрсетеді. Лексикалық бірліктерді қолдану деңгейіне байланысты сөздік қор белсенді және пассивті болып бөлінеді.

Осылайша, бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын байыту – бастауыш мектепте оқыту әдістемесінің маңызды бағыты. Бұл бағыт оқушылардың лексикалық бірліктерді мағыналық тұрғыдан түсінуін жетілдіруге бағытталған.

Жалпы, сөздік қорды байыту оқушылардың сөйлеу қабілетін дамыту мен олардың интеллектуалдық әлеуетін кеңейтуге ықпал етеді.

1.2 Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын байыту бойынша әдістемелік тәсілдер

Қазіргі заманғы дидактикалық оқыту тұжырымдамалары оқушының оқу үдерісіндегі дербес танымдық белсенділігін арттыруға негізделген. Бастауыш сынып жасындағы оқушылардың сөздік қорын байыту жұмысы сөзжасам, грамматика және орфографияны біріктіретін кешенді процесс болып табылады.

Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын кеңейтуге бағытталған жұмыстардың тиімділігі бірнеше дидактикалық міндеттерді бірізді шешуге байланысты. Осылайша, бастауыш сынып мұғалімі орыс тілі сабағында оқушыларды лексикалық деңгейдің негізгі бірлігі – сөзбен таныстырады. Лексикалық бірліктерді дұрыс қолдану дағдыларын қалыптастыру сөздік қорды кеңейтуге ықпал етеді. Сөздік қорды байыту екі бағытта жүзеге асады: сандық және сапалық жетілдіру [14].

Сапалық жетілдірудің негізгі аспектілеріне сөздердің лексикалық мағынасын нақтылау, сөйлеу құрылымдарының қолдану аясын кеңейту және әдеби емес сөйлемдерді жою арқылы лексиканы жетілдіру жатады.

Бастауыш сыныпта орыс тілін оқыту әдістемесіне арналған материалдарды зерттеу барысында мұғалім мен оқушы арасындағы оқу өзара әрекеттестігінің коммуникативтік бағыттылығы айқындалды. Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қоры түрлі сөйлеу әрекеттері арқылы толықтырылады, олар: тыңдалым, жазу, оқу және сөйлеу.

Сөздік қорды байытудың негізгі көздері ретінде бастауыш сынып оқушыларына арналған мәтіндер, көркем әдеби шығармалар және мұғалімнің сөзі анықталды. Бұл көздер педагогикалық тұрғыдан бақыланатын ақпарат көзі болып табылады. Лексикалық дағдыларды қалыптастыру сөздік қорды байытудың негізгі шарты болып саналады. Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын жетілдірудің әдістемелік тәсілдері М.Р. Львовтың еңбектерінде сипатталған [4].

М.Р. Львов бастауыш сынып мұғалімдерінің сөздік қорды дамыту бойынша негізгі жұмыс бағыттарын анықтаған. Оқушыға бұрын белгісіз сөздерді үйрету немесе сөздердің жаңа лексикалық мағынасын түсіндіру сөздік қорды байытудың алғашқы кезеңін құрайды. Сөздік-стилистикалық жұмыс оқушылардың сөздік қорының дәлдігі мен көркемдігін арттыруға бағытталған. Бұл бағыт ауқымды болғандықтан, оны кезеңдерге бөліп қарастыру қажет.

Сөздердің лексикалық мағынасын нақтылау арқылы оқушылардың сөйлеу бірліктерінің мазмұнын қаншалықты меңгергенін анықтауға болады. Сонымен қатар, сөздің функционалды-стилистикалық және эмоциялық бояуын түсіну көпмағыналы сөздерді дұрыс қолдануға мүмкіндік береді.

Сөздік қорды белсендіру – сөздерді бірізді түрде сөз тіркестері мен сөйлемдерге біріктіру, оларды ауызша және жазбаша сөйлеуде қолдану арқылы жүзеге асырылады.

М.Р. Львовтың зерттеулері бойынша соңғы кезең – әдеби емес сөздерді белсенді сөздік қордан шығару. Осылайша, диалектілік, қарапайым сөйлеу стиліне жататын сөздер бастауыш сынып оқушыларының пассивті сөздік қорында қалуы тиіс. Бұл жұмыс оқушылардың «әдеби норманы» меңгеруіне бағытталған [6].

Сөздік қордың қалыптасу деңгейі сөзді меңгеру дәрежесімен анықталады, атап айтқанда, сөздің семантикасын түсіну және оның ұғыммен байланысын білу. Пассивті сөздік қордан белсенді сөздік қорға өту арқылы сөздің мағыналық ерекшеліктерін толықтай меңгеру қамтамасыз етіледі.

Осылайша, бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын байыту бойынша жұмыстар мақсатты түрде жүргізіліп, орыс тілі мен әдеби оқудан сабақтарында іске асырылады. Бұл пәндерде сөздің тілдік жүйедегі ерекшеліктері көрініс табады. Мұғалімнің негізгі міндеті – оқыту әдістерін негіздеу және осы процесті басқару.

Әдістемелік тәсілдерді талдау жұмыстың белгілі бір алгоритмін анықтауға мүмкіндік береді. Жаңа сөздің мағынасын түсіндіру оқушыларға оның семантикалық ерекшеліктерін дәл қабылдауға көмектеседі. Жаңа тілдік бірлікті меңгеру оны ауызша және жазбаша жұмыстарда қолдану арқылы бекітіледі. Жазбаша және ауызша сөйлеуде жаңа сөйлеу құрылымдарын сәтті пайдалану – жұмыстың соңғы кезеңі болып табылады.

Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын байытуға арналған жалпы дидактикалық әдістер М.Т. Баранов еңбектерінде қарастырылған. Ғалым оқытудағы саналық, жүйелілік және қолжетімділік принциптері бастауыш сынып оқушыларының лексикалық жүйесін дамытуда маңызды рөл атқаратынын атап өтеді [11].

Сөздік қорды жетілдіру – тіл мәдениетін дамытудың маңызды шарты. Орыс филологы Т.А. Ладыженскаяның еңбектерінде сөздердің мағынасын саналы түрде түсінуге бағытталған жаттығулар жүйесі ұсынылған. Оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастыру кезінде орыс тілінің коммуникативтік бағыты тілдік құралдарды жасау мен қайта жаңғыртуға ықпал етеді. Осылайша, сөздік қорды жетілдіру оқушылардың өз бетінше, белсенді және мақсатты әрекет етуін талап ететін үдеріс болып табылады [12].

Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын байыту әдістерінің бірі – бұрын білмеген сөздердің мағынасын анықтау бойынша жұмыс жүргізу. Бұл жұмыс екі кезеңде ұйымдастырылады: алғашқы кезеңде мұғалім оқушыларға сөздің логикалық анықтамасын табуға көмектеседі, ал екінші кезеңде сөздің синонимдері мен антонимдерін қарастырады. Бұл тәсіл жаңа сөзді бұрынғы біліммен байланыстыруға мүмкіндік береді.

Сөздік қорды жинақтау әдісін сәтті пайдалану үшін көрнекілік және контекстуалдық оқыту дидактикалық принциптері қолданылады. Көрнекілік принципі үлкен дидактикалық әлеуетке ие. Бірқатар ғалымдар визуалды көрнекілікті қолдану зат есімдер – яғни нақты заттар мен құбылыстар атауларының сөздік қорын арттыруға көмектесетінін атап өтеді [3].

Орыс тілі сабағында оқу тапсырмаларын шешу барысында бірнеше кезеңдерді ажыратуға болады. Бірінші кезең – оқушылардың қойылған оқу міндетін түсінуі. Бұл міндет оқушылардың танымдық қызығушылығы арқылы жүзеге асырылады. Мотивациялық кезең оқыту әрекеттеріне көшу мен нәтижеге жету үшін қажет.

2-ТАРАУ. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ СӨЗДІК ҚОРЫН БАЙЫТУ ЖӨНІНДЕГІ ТӘЖІРИБЕЛІК-ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЖҰМЫС

2.1 Эксперименттің констатациялық кезеңі: бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын зерттеу

Бастауыш мектеп кезеңі – сөздік қордың қарқынды қалыптасу кезеңі. Теориялық-әдіснамалық материалды талдау арқылы біз бастауыш сынып оқушыларының сөздігін жетілдіруге бағытталған лексикалық-семантикалық жұмыста белгілі бір қарама-қайшылықтар бар екенін анықтадық. Бұл қызмет оқу процесінің жүйелілік талаптарына сәйкес келуі тиіс. Сөздік қордың дамуы тілдік жүйенің ажырамас бөлігі бола отырып, жалпы білім беру және тұлғалық дамуға ықпал етеді.

Зерттелген материал негізінде біз бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорының даму деңгейін диагностикалау критерийлерін анықтадық. Атап айтқанда:

• Бастауыш сынып оқушыларының жазбаша және ауызша сөйлеуінде негізгі және көмекші сөз таптарын пайдалану жиілігі;
• Жазбаша және ауызша сөйлеуде күрделі сөйлемдерді қолдану;
• Оқушының сөздің лексикалық мағынасын анықтау қабілетінің деңгейі;
• Сөздерді семантикалық топқа сәйкес саралау қабілетінің деңгейі;
• Синонимдік сөздік қорының көлемі.

Эмпирикалық зерттеудің негізі сөздік қордың сандық және сапалық аспектілерінің синтезіне негізделеді. Сандық көрсеткіштерді сапалық талдаусыз қарастыру объективті диагностикалық критерий бола алмайды.

Осылайша, біз бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорының даму деңгейін анықтау үшін сандық және сапалық сипаттамаларды белгіледік. Бұл критерийлердің белсенді және енжар сөздік қорында қалай көрініс табатынын саралау маңызды.

Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорының даму деңгейін анықтау үшін біз үш деңгейлі жүйе қолдандық: жоғары, орта және төмен деңгейлер.

• Жоғары деңгей – оқушылар сөйлемдерінде негізгі және көмекші сөз таптарын қолдана отырып, күрделі синтаксистік құрылымдарды пайдаланады. Семантикалық топтарға сөздерді дұрыс жіктейді, лексикалық мағынасын қателіксіз анықтайды.
• Орта деңгей – оқушылардың сөздердің семантикалық мағынасын анықтауда және сөйлем құрауда қиындықтары бар. Олардың сөйлемдері көбінесе көмекші сөздерсіз құрылған қарапайым сөйлемдерден тұрады. Орта деңгейдегі оқушылар жоғары деңгейге өту мүмкіндігіне ие, бірақ оларға мұғалімнің көмегі қажет.
• Төмен деңгей – оқушылардың сөйлеуі негізінен зат есімдер мен етістіктерден тұратын қарапайым сөйлемдерден құралған. Лексикалық мағынаны түсінуі фрагментарлы сипатқа ие, сөздерді семантикалық топтарға бөлу дағдысы әлсіз немесе мүлде дамымаған.

«Сурет бойынша әңгімелеу» әдістемесінің қазақ тілі пәніндегі маңызы

«Сурет бойынша әңгімелеу» әдісі қазақ тілін үйретуде ерекше рөл атқарады. Бұл әдіс оқушылардың ауызша және жазбаша сөйлеу дағдыларын дамытып, сөздік қорын кеңейтуге ықпал етеді. (1 сурет)

1 сурет. Әдістемені қолдану жолдары

ҚОРЫТЫНДЫ

Бастауыш сынып оқушыларының лексикалық қорын дамыту – қазіргі білім беру үдерісінің басым міндеттерінің бірі. Лексикалық қорды жетілдіру оқушылардың сөйлеу, жалпы интеллектуалдық дамуына ықпал етеді. Мектепте оқу барысында сөздік қордың тек сандық ұлғаюы ғана емес, оны жазбаша және ауызша сөйлеуде тиімді қолдану да жетіле түседі. Бастауыш мектеп жасындағы кезең – оқушылардың сөйлеу мәдениетін жетілдіру үшін өте қолайлы, сезімтал кезең болып табылады. Оқушылардың сөздік қорын жетілдіруге бағытталған жүйелі жұмыс ана тілі нормаларының заңдылықтарын ашуға мүмкіндік береді.

Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын жетілдіру – ана тілінің мәдени құндылықтарын меңгеру барысында педагогикалық қызметтің өзекті бағыты. Бұл мәселе – оқыту, тәрбиелеу және өсіп келе жатқан ұрпақты дамыту саласындағы мамандардың ғылыми назарын аудартатын пәнаралық ұғым болып табылады.

Ғылыми әдебиеттерді теориялық талдау барысында біз бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорының қалыптасу ерекшеліктерін қарастырдық, сөздік қорды байытудың әдістемелік тәсілдерін талдадық, бастауыш сыныптарда орыс тілін оқытудың қазіргі кезеңіндегі инновациялық технологияларды зерттедік.

Осылайша, бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорының қалыптасу үдерісі кезең-кезеңмен жүзеге асады – оқушылардың лексикалық қоры сандық және сапалық тұрғыдан байытылады. Лексикалық қордың сандық ұлғаюы жаңа сөздерді меңгеру негізінде жүзеге асса, сапалық өзгерістері лексикалық бірліктердің көп мағыналы мәнін түсінуімен байланысты.

Коммуникативтік қызметті жетілдіру барысында сөздік қордың баюымен қатар, жалпы сөйлеу мәдениеті мен мінез-құлық нормалары қалыптасады деп қорытынды жасай аламыз. Сөз – тіл бірлігі ретінде ұғымдық, эмоциялық, функционалды-стильдік және грамматикалық қызметтерді орындай отырып, қарым-қатынасты ұйымдастыру құралы болып табылады.

Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын жетілдіру мақсатында эксперименттік топта мақал-мәтелдермен жұмыс жүргізілді. Бұл жұмыс түрі лексикалық бірліктерді тура және ауыспалы мағынада түсінуге арналған дифференциалды талдауға көмектесті. Қалыптастырушы кезеңде оқу үдерісіне сөздердің тақырыптық топтарын, синонимдік және антонимдік жұптарын анықтау бойынша инновациялық тәсілдер енгізілді.

Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын байыту бойынша бастапқы кезеңде біз М.Р. Львовтың сөздің мағынасын түсіндіру тәсілдерін анықтау жөніндегі зерттеулеріне сүйендік. Лексикалық қорды жетілдіруге бағытталған мақсатты және жүйелі жұмыс орыс тілі сабақтарында тәжірибелік жаттығуларды орындау арқылы жүзеге асырылды. Инновациялық оқыту әдістерінің әлеуетін пайдалану бізге орыс тілін оқытуда әрекет түрінде ұйымдастырылған тәсіл бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын байытуға қосымша жағдай жасайтынын эксперименттік түрде дәлелдеуге мүмкіндік берді.

Қалыптастырушы эксперименттің нәтижелері зерттеу гипотезасын растауға негіз болды. Осылайша, инновациялық оқыту әдістерін қолдану арқылы бастауыш сынып оқушыларының лексикалық қорын жетілдіру сапалық тұрғыдан кеңеюге бағытталғаны анықталды.

Қорытындылай келе, бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын жетілдіру мәселесі өзекті болып қала береді және жаңа білім беру модельдерін іздеуді талап етеді. Осы бітіру біліктілік жұмысының нәтижелері бастауыш сынып мұғалімдерінің тәжірибелік қызметінде қолдануға ұсынылады.

Әдебиеттер тізімі:

1. Выготский, Л. С. Психология развития человека / Л.С. Выготский. - М.: Смысл, 2005. - 1136 с.
2. Инновационные методы обучения и воспитания: сборник статей Международной научно-практической конференции. – Пенза: МЦНС «Наука и Просвещение». – 2020. – 234 с.
3. Курлыгина, О. Е Объяснительная речь учителя - отражение его лингвометодической и коммуникативной компетентностей //Начальная школа. – 2016. - № 12. -С.48-53
4. Львов, М. Р. Учусь различать слова и их значения словарик многозначных слов, тематических групп слов, омонимов, паронимов, синонимов, антонимов пособие для учащихся начальной школы / М. Р. Львов- М.: Дрофа, 2003. -152 с.
5. Мали, Л. Д. Методика обучения русскому языку и литературе в начальных классах / Л.Д. Мали. - Пенза: Изд-во ПГУ, 2014. - 220 с.
6. Сайнудинова, Н. К. Развитие связной речи на уроках русского языка // Начальная школа. – 2016. - № 4. - С.28-30
7. Светловская, Н. Н. Методика обучения творческому чтению / Н. Н. Светловская. - М. : Юрайт, 2018. -305 с.
8. методический конструктор: учеб.-метод. пособие для студентов, обучающихся по направлениям 44.03.01 и 44.04.01 «Педагогическое образование» (начальное образование). - М.: Перо, 2018. - 211 с.