ШАРТ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЕРЕЖЕЛЕРІ

THE CONCEPT OF A CONTRACT AND ITS PROVISIONS

Nurqat Taimas

student, Faculty of History, Economics and Law, West Kazakhstan State University named after Makhambet Utemisov,

Republic of Kazakhstan, Uralsk

Aynur Yesengazieva

scientific supervisor, Master of Law, Senior Lecturer at the Department of Legal Disciplines West Kazakhstan State University named after Makhambet Utemisov,

Republic of Kazakhstan, Uralsk

АННОТАЦИЯ

Бұл мақалада азаматтық құқықтағы шарт ұғымы мен оның құқықтық маңызы қарастырылады. Шарт – азаматтық айналымдағы қатынастарды реттейтін маңызды құрал болып табылады. Автор шарттың анықтамасына, түрлеріне, құрылу тәртібіне және оның күшіне ену шарттарына ерекше назар аударады. Сонымен қатар, шарттың жарамдылығы, еркіндігі және заң талаптарына сәйкестігі мәселелері талданады. Мақалада Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне сүйене отырып, шарттың құқықтық табиғаты мен қолдану салалары зерттеледі. Бұл зерттеу заңгерлерге, студенттерге және азаматтық құқық саласына қызығушылық танытатын оқырмандарға пайдалы бола алады.

ABSTRACT

This article explores the concept of a contract in civil law and its legal significance. A contract serves as a vital instrument regulating relations in civil turnover. The author focuses on the definition, types, formation procedures, and conditions for a contract to take legal effect. Particular attention is paid to issues such as contract validity, freedom of contract, and compliance with legal requirements. Based on the Civil Code of the Republic of Kazakhstan, the article examines the legal nature of contracts and their areas of application. This study may be useful for legal professionals, students, and readers interested in the field of civil law.

Түйін сөздер: шарт түсінігі, азаматтық айналым, қатынастарды реттеу, шарт еркіндігі, шарт түрі, шарт жасасу тәртібі, заң талаптарының сақталуы.

Keywords: concept of contract, civil turnover, regulation of relations, freedom of contract, type of contract, procedure for concluding a contract, compliance with legal requirements.

Кіріспе

Қазіргі кезеңде нарықтық қатынастардың дамуына байланысты азаматтық-құқықтық шарттардың маңызы артып отыр. Шарт – бұл екі немесе одан да көп тұлғалар арасындағы азаматтық құқықтар мен міндеттемелерді белгілеу, өзгерту немесе тоқтату туралы келісім. Ол азаматтық құқықтағы орталық ұғымдардың бірі болып табылады және экономикалық, әлеуметтік қарым-қатынастарды құқықтық реттеуде ерекше орын алады.

Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне сәйкес, шарт – бұл екі немесе одан да көп тұлғалардың азаматтық құқықтар мен міндеттемелерді белгілеу, өзгерту немесе тоқтату туралы келісімі (АК 378-бап). Бұл анықтама шарттың мәнін, оның құқықтық табиғатын және азаматтық айналымдағы орнын нақты көрсетеді.

Шарттың құқықтық табиғаты – бұл оның заңмен танылған және тараптардың еркін білдіруі арқылы қалыптасатын келісім екенін білдіреді. Шарт арқылы тараптар өзара келісімге келіп, міндеттемелік құқықтық қатынасқа түседі. Бұл қатынастарда тараптардың бірі белгілі бір әрекетті орындауға (мысалы, мүлік беру, жұмыс орындау, қызмет көрсету) немесе орындаудан бас тартуға міндеттелсе, екінші тарап бұл міндеттемеге жауап ретінде төлем жасауға немесе өзге де әрекет жасауға міндеттеледі.

Шарт түрлері

Азаматтық кодексте шарттардың әртүрлі түрлері көзделген. Олар әртүрлі белгілер бойынша жіктеледі:

Қорытынды

Сонымен, шарт – азаматтық құқықтың негізігі институттарының бірі. Ол азаматтар мен заңды тұлғалар арасындағы құқықтық қатынастарды реттеудің әмбебап құралы болып табылады. Шарттар арқылы экономикалық, тұрмыстық және әлеуметтік қатынастардың тұрақтылығы мен сенімділігі қамтамасыз етіледі. Сондықтан әрбір шарттың мазмұны заң талаптарына сәйкес құрылып, тараптардың нақты еркін білдіруі негізінде жасалуы қажет.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Жалпы және Ерекше бөлімдері).
2. Сулейменов М.К., Басин Ю.Г. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы (оқулық). – Алматы: Жеті Жарғы, 2001.
3. Оспанов М.Т. Азаматтық құқық негіздері. – Алматы: Норма, 2015.
4. Абдраимова А.Ж. Шарттар жүйесі және оларды қолдану тәжірибесі. – Астана: Заң, 2018.
5. Сапарғалиев Ғ.С. Мемлекет және құқық теориясы. – Алматы: Жеті Жарғы, 2004.