ӘРЕКЕТКЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІ ЖОҚ АДАМДАР ҮШІН ӨКІЛДІК: ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗДЕРІ МЕН ТӘЖІРИБЕСІ

REPRESENTATION FOR PERSONS WHO ARE INCAPABLE OF ACTION: LEGAL FOUNDATIONS AND PRACTICE

Izbaev Nurdaulat Berikuly

student, Faculty of History, Economics and Law, West Kazakhstan State University named after Makhambet Utemisov,

Republic of Kazakhstan, Uralsk

Aynur Yesengazieva

scientific supervisor, Master of Law, Senior Lecturer at the Department of Legal Disciplines, West Kazakhstan State University named after Makhambet Utemisov,

Republic of Kazakhstan, Uralsk

АННОТАЦИЯ

Бұл мақалада әрекетке қабілетсіз адамдар үшін өкілдік ету мәселесі қарастырылады. Атап айтқанда, құқықтық негіздер мен тәжірибелер, сондай-ақ заңды өкілдердің рөлі, міндеттері мен құқықтары талданады. Мақалада қамқоршылық, қабілетсіздік және адам құқықтары туралы заңнамалық қағидаттар және осы өкілдікті жүзеге асырудағы тәжірибелік қиындықтар баяндалған. Сондай-ақ, халықаралық тәжірибе негізінде әртүрлі елдерде әрекетке қабілетсіз адамдар үшін өкілдік ету жүйесінің ерекшеліктері талқыланады. Мақалада осы мәселені шешудегі қиындықтар мен болашақта даму жолдары көрсетілген.

ABSTRACT

This article discusses the issue of representation for persons who are incapable of action, focusing on its legal foundations and practical applications, as well as the roles, responsibilities, and rights of legal representatives. The article analyzes the legislative principles related to guardianship, incapacity, and human rights, and highlights practical challenges in implementing this representation. It also discusses the characteristics of systems for representing incapacitated individuals in different countries based on international experience. The article outlines the difficulties in addressing this issue and suggests potential areas for future development.

Түйін сөздер: әрекетке қабілетсіз адам, қорғаншылық, заңды негіз.

Keywords: incapacitated person, guardianship, legal framework.

Кіріспе

Әрекетке қабілеттілігі жоқ адамдар үшін өкілдік — бұл психикалық, физикалық немесе эмоционалдық себептермен шешім қабылдай алмайтын адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін маңызды заңды құрал. Бұл механизм арқылы осындай осал тұлғалар қорғалып, олардың құқықтары сақталады және заңды, қаржылық мәселелер бойынша олардың мүдделері ескеріледі. Бұл мақалада әрекетке қабілетсіз адамдар үшін өкілдік жүргізудің құқықтық негіздері мен тәжірибелері, сондай-ақ өкілдердің құқықтары мен міндеттері қарастырылады.

Әрекетке қабілетсіз адамдарды өкілдік ету үшін қолданыстағы заңдық негіздер бірнеше негізгі қағидаттарға сүйенеді. Бұл қағидаттар адамның құқықтарын қорғауды және заңсыз пайдалану мен зорлық-зомбылықтан сақтауды қамтамасыз ету мақсатында әзірленген.

Қорытынды

Әрекетке қабілетсіз адамдар үшін өкілдік ету — осал тұлғалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін маңызды құқықтық құрал болып табылады. Бұл өкілдік жүйесінің құқықтық негіздері қамқоршылық, қабілетсіздік және адам құқықтарын қорғау қағидаттарына негізделген, ал оның практикалық жүзеге асырылуы өкілдің міндеттері мен құқықтарын айқындайды.Қоғам дамып, заңдар жетілдірілген сайын қорғау мен автономия арасындағы дұрыс теңгерімді табу мәселесі өзекті болып қалады. Заң жүйелері адамның құқықтарын құрметтеу және оларды қорғау арасында тепе-теңдік орнатуға тырысуы керек.Ақырында, маңыздысы — бұл тек өкілдік ету ғана емес, сонымен қатар осал адамдардың құқықтарын қорғау және оларды құрметтеу болып табылады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. (2016). Алматы: Юрист, 2016.
2. Қазақстан Республикасының Конституциясы. (1995). Астана: ҚР Парламенті, 1995.
3. БҰҰ-ның Мүгедектер құқықтары туралы конвенциясы. (2006). Нью-Йорк: БҰҰ, 2006.
4. Гаджиева, Р. Р. (2013). Мүгедек адамдардың құқықтары мен қорғау шаралары: Қазақстан және халықаралық тәжірибе. Алматы: Қазақ университеті.
5. Мурзаев, И. А. (2005). Құқықтық қорғау: теориясы мен тәжірибесі. Алматы: Заң әдебиеті, 2005.
6. Еуропалық Адам Құқықтары Соты. (2018). Мүгедектердің құқықтарын қорғау саласындағы тәжірибелер. Брюссель: ЕҚЫҰ.