МЕНШІККЕ ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚБҰЗУШЫЛЫҚТАР

CRIMINAL OFFENSES AGAINST PROPERTY

Shyngys Khairgali

student, Faculty of History, Economics and Law, West Kazakhstan State University named after Makhambet Utemisov,

Republic of Kazakhstan, Uralsk

Aynur Yesengazieva

scientific supervisor, Master of Law, Senior Lecturer at the Department of Legal Disciplines West Kazakhstan State University named after Makhambet Utemisov,

Republic of Kazakhstan, Uralsk

АННОТАЦИЯ

Бұл мақалада меншікке қарсы қылмыстық құқықбұзушылықтардың мәні, түрлері және қоғамға тигізетін кері әсері қарастырылады. Автор Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне сүйене отырып, ұрлық, тонау, алаяқтық және басқа да меншікке қатысты қылмыстардың заңдық сипаттамасына тоқталады. Сонымен қатар, мұндай құқықбұзушылықтардың алдын алу жолдары ұсынылады. Мақаланың мақсаты — меншікке қарсы қылмыстардың құқықтық және әлеуметтік маңызын ашып көрсету.

ABSTRACT

This article explores the nature, types, and social impact of criminal offenses against property. Based on the Criminal Code of the Republic of Kazakhstan, the author examines legal definitions of crimes such as theft, robbery, fraud, and other property-related offenses. The article also suggests preventive measures to reduce such crimes. The main objective is to highlight the legal and social significance of crimes against property.

Түйінді сөздер: меншікке қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар, ұрлық, тонау, алаяқтық, құқықтық және әлеуметтік маңызы бар.

Keywords: criminal offenses against property, theft, robbery, fraud, legal and social significance.

Қазіргі құқықтық мемлекетте меншік құқығы — азаматтардың негізгі құқықтарының бірі болып саналады. Меншікке қарсы қылмыстық құқықбұзушылықтар — бұл бөтен мүлікті заңсыз иемдену, иелену, жою немесе бүлдіру арқылы меншік иесінің құқықтарын бұзу. Мұндай қылмыстар қоғамға, экономикалық тұрақтылыққа және азаматтардың сенімділігіне үлкен қауіп төндіреді.

Меншікке қарсы құқықбұзушылық түрлері

Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне сәйкес, меншікке қарсы жасалатын қылмыстардың бірнеше түрі бар, атап айтқанда:

Ұрлық (ҚК 188-бап) — бөтен мүлікті жасырын түрде жымқыру.

Тонау (ҚК 191-бап) — бөтен мүлікті ашық түрде жымқыру.

Қарақшылық (ҚК 192-бап) — шабуыл жасау арқылы мүлікті иемдену.

Алаяқтық (ҚК 190-бап) — алдау немесе сенімді теріс пайдалану арқылы мүлікті алу.

Қасақана бүлдіру немесе жою (ҚК 202-бап) — бөтен мүлікті әдейі жою немесе бүлдіру.Бұл қылмыстар тек жекелеген азаматтарға ғана емес, жалпы қоғамға зиян келтіреді. Экономикалық шығыннан бөлек, азаматтар арасында сенімсіздік орнайды, қауіпсіздік сезімі төмендейді. Сонымен қатар, мұндай әрекеттер бизнес пен инвестициялық климатқа кері әсерін тигізеді.

Қорытынды

Меншікке қарсы қылмыстық құқықбұзушылықтар — бұл тек құқықтық емес, сонымен қатар әлеуметтік мәселе. Оларды болдырмау үшін әрбір азаматтың, мемлекеттің және қоғамның белсенді әрекеті қажет. Тиісті заң нормаларын сақтау және құқық бұзушыларға заң жүзінде әділ жаза қолдану — құқықтық тәртіптің кепілі болып табылады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі. – Астана: «Әділет», 2014. – 3 шілде №226-V.
2. Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Ерекше бөлім. – Алматы: Жеті Жарғы, 2020.
3. Баймұратов У.Б. Қылмыстық құқық негіздері. – Алматы: Norma-K, 2019.
4. Елубаев Б.Т. Меншікке қарсы қылмыстардың алдын алу мәселелері // Құқық және мемлекет. – 2022. – №4. – Б. 45–51.
5. Criminal Law: Cases and Materials / J.C. Smith & B. Hogan. – Oxford University Press, 2021.
6. Ashworth, A. Principles of Criminal Law. – Oxford: Oxford University Press, 2019.
7. Қазақстан Республикасындағы меншік қатынастары туралы заңнамалар жинағы. – Астана: ЮРИСТ, 2018.