ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АЗАМАТТЫҚ КОДЕКСІНДЕГІ САТЫП АЛУ-САТУ ЖӨНІНДЕГІ ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

GENERAL PROVISIONS OF THE SALE CONTRACT IN THE CIVIL CODE OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

Timur Sagintaev

student, Faculty of History, Economics and Law, West Kazakhstan State University named after Makhambet Utemisov,

Republic of Kazakhstan, Uralsk

Aynur Yesengazieva

scientific supervisor, Master of Law, Senior Lecturer at the Department of Legal Disciplines, West Kazakhstan State University named after Makhambet Utemisov,

Republic of Kazakhstan, Uralsk

АННОТАЦИЯ

Бұл мақалада Қазақстан Республикасының азаматтық құқығындағы негізгі институттардың бірі болып табылатын сатып алу-сату шартының негізгі аспектілері қарастырылады. Автор мәміленің құқықтық табиғатына, тараптардың құқықтары мен міндеттеріне назар аударады, сондай-ақ құқықты қолданудағы қиындықтар мен типтік сот дауларын талдайды.

ABSTRACT

This article explores the fundamental aspects of the contract of sale as a core institution of civil law in the Republic of Kazakhstan. The author highlights the legal nature of the transaction, examines the rights and obligations of the parties, and analyzes common enforcement challenges and typical court disputes.

Түйінді сөздер: сатып алу-сату, азаматтық құқық, тараптардың міндеттемелері, сот тәжірибесі, құқықтық реттеу.

Keywords: contract of sale, civil law, parties’ obligations, judicial practice, legal regulation.

Кіріспе

Сатып алу-сату шарты өз әмбебаптығы мен мүліктік айналымда жиі қолданылуының арқасында азаматтық-құқықтық шарттардың арасында орталық орынды иеленеді. Бұл шарттың мәні – мүлікті бір тұлғаның екінші тұлғаға белгілі бір ақыға беруінде. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі аталған қатынастарды реттеп, тараптардың құқықтары мен міндеттерінің шеңберін анықтайды.Нарықтық экономика жағдайында бұл құқықтық құрылым тауар айналымын реттеудің маңызды тетігі болып табылады, ал оның тұрақтылығы азаматтық айналым қатысушылары арасында сенімді нығайтуға ықпал етеді.Құқықтық тұрғыдан алғанда, сатып алу-сату шарты – бұл қайтарымды сипаттағы келісім. Онда екі тарап қатысады: біреуі тауарды береді, екіншісі белгіленген бағаны төлейді. Бұл — консенсуалды шарт, яғни негізгі талаптар бойынша келісімге қол жеткізілген сәттен бастап күшіне енеді.

Сот даулары және құқықты қолдану мәселелері

Тәжірибеде тараптар шарт бойынша өз құқықтарын іске асыруда жиі қиындықтарға тап болады. Көп жағдайда сот даулары тауардың мәлімделген сипаттамаларға сәйкес келмеуі, шартты орындау мерзімінің бұзылуы немесе ақаулардың жасырылуы мәселелерімен байланысты.

Келіспеушіліктердің туындауының басты себептерінің бірі – мәміле қатысушыларының құқықтық мәдениетінің төмендігі. Көп жағдайда сатып алушылар өз мүдделерін қорғау тетіктерін білмейді, ал сатушылар шарттық құжаттарды дұрыс рәсімдеуге жеткілікті көңіл бөлмейді.

Қорытынды

Сатып алу-сату шарты мүліктік қатынастарды реттеуде маңызды рөл атқарады, мәмілелердің құқықтық анықтығы мен болжамдылығын қамтамасыз етеді. Нормативтік база болғанына қарамастан, шарт ережелерін іс жүзінде жүзеге асыру бірқатар қиындықтармен қатар жүреді.

Халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру, шарттық мәдениетті дамыту және құқықтық реттеуді жетілдіру сот дауларының санын азайтып, азаматтық айналым қатысушылары арасындағы өзара іс-қимылдың тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Гражданский кодекс Республики Казахстан (Общая и Особенная части), актуальная редакция.
2. Кулькеев А.М. Теория и практика применения договора купли-продажи // Вестник юридической науки. — 2022. — №3. — С. 55–60.
3. Ширшова Т.Г. Правоприменительная практика в сфере договорных обязательств // Право и экономика. — 2021. — №2. — С. 74–79.
4. Алдашев С.А. Правовое регулирование купли-продажи в Республике Казахстан: проблемы и направления развития // Юридическая практика. — 2023. — №1. — С. 88–92.