IT ОКУТУУДА MOODLE БИЛИМ БЕРҮҮ ПЛАТФОРМАСЫНЫН МҮМКҮНЧҮЛҮКТӨРҮ

АННОТАЦИЯ

Макала IT тармагы боюнча билим берүүдө Moodle платформасынын  мүмкүнчүлүктөрүн кеңири пайдаланууга болгон маалыматтарды өзүнө камтыйт.

Түйүндүү сөздөр: LMS, Moodle, IT тармагы, аралыктан окутуу системасы.

Маалыматтык технологиялардын өнүгүүсү билим берүүдө тармактык компьютердик технологияларга массалык түрдө жетүүнү камсыз кылды. Окуу процессин уюштурууда билим берүү технологияларын киргизүү зарылчылыгына алып келди. Билим берүү чөйрөсүндө кадрларды даярдоону өнүктүрүүнүн келечектүү багыттарынын бири- окууну башкаруу тутумдары (LMS – Learning Management System) деп аталган системаларды колдонуу болуп саналат. Эң эле белгилүү болгон ачык системалардын бири Moodle, окутууну башкаруу системасы, биринчи кезекте мугалимдер менен студенттердин ортосундагы өз ара маалымат алмашууга багытталган. Анын негизги максаты аралыктан окутууну камсыздоо. Moodle системасын колдонууда студенттердин бир семестрде ар тараптуу академиялык активдүүлүгүн текшерүү үчүн альтернативдүү маалымат булагы катары кызмат кыла алат.

Окуу дисциплинасы баллдык-рейтингдик системага ылайыктуу ,чакан этаптарга бөлүнгөн жана студенттердин иши ар бир семестрдин (модуль) аягында бааланат. Студенттердин билимин баалоодо дифференцияланган системасынын маанилүүлүгүн өзгөчө белгилей кетүү керек, андыктан студент кээ бир учурларда кийинки баскычка өтө албайт. Бул принципти сактабоо артта калган студенттердин керектүү деңгээлде даярдоого, аларга кошумча убакыт бөлүүгө аргасыз болушуна байланыштуу мугалимге жүктөлгөн жүктүн кескин көбөйүшүнө алып келет.

Аралыктан окутуунун мүмкүнчүлүктөрү

Аралыктан окутуу – студенттерге окуп жаткан материалдардын негизги көлөмүн жеткирүүнү, окуу процессинде студенттер менен мугалимдердин интерактивдүү өз ара маалымат алмашуусун камсыз кылуучу, студенттерге өз алдынча иштөөгө мүмкүнчүлүк берүүчү, технологиялардын жыйындысы.

Аралыктан окутуунун технологияларын колдонуу төмөнкүлөргө мүмкүндүк берет:

• окутууга кеткен чыгымдарды кыскартуу;
• көп сандагы адамдарга тренинг өткөрүү;
• заманбап инструменттерди, ири электрондук китепканаларды ж.б. колдонуу аркылуу кадрларды даярдоонун сапатын жогорулатуу;
• бирдиктүү билим берүү чөйрөсүн түзүү.

Заманбап аралыктан окутуу төмөнкү негизги элементтерди колдонууга негизделген:

• маалымат берүүчү каражаттар (почта, радио, маалымат байланыш тармактары);
• маалымат алмашуунун техникалык чөйрөсүнө көз каранды ыкмалар. Учурда маалыматтык коммуникация тармактары аркылуу студенттер менен интерактивдүү өз ара маалымат алмашуу натыйжалуу болуп саналат.

Интернет аркылуу аралыктан окутуу технологияларын колдонууда көптөгөн интерактивдүү мүмкүнчүлүктөр пайда болот:

• мугалимдер жана башка студенттер менен чат аркылуу, ошондой эле электрондук жана аудио байланыш аркылуу баарлашуу,
• видеоконференцияларга катышуу,
• интерактивдүү иштөө,
• реалдуу убакытта курс материалдарын жаңыртуу.

Аралыктан окутуу системасы (DLS) - аралыктан окутууну уюштуруу үчүн программалык камсыздоо, окуу процессин колдоонун, электрондук документ жүгүртүүнүн, электрондук окуу материалдарын түзүүнүн, окуп жаткан дисциплинанын алкагында прогрессти башкаруунун жана баалоонун, консультацияларды өткөрүүнүн кошумча системасы. SDLдеги заманбап окуу процессинин негизин- студенттин максаттуу, көзөмөлдөнгөн өз алдынча иштөөсү саналат, ал жеке график боюнча ыңгайлуу жерде окуй алат, аны менен бирге атайын окуу куралдары жана окутуучу менен байланышуу мүмкүнчүлүгү бар.

LMS Moodle өзгөчөлүктөрү

Moodle (Module Object-Oriented Dynamic Learning Environment) аралыктан окутууну башкаруу системасы. (Learning Management System, же виртуалдык окуу чөйрөсү - Virtual Learning Environment), GNU (General Public License) программасы боюнча таратылган.

Moodle - Мартин Дуджиамас тарабынан Перт(Австралия) шаарынын технологиялык университетинде түзүлгөн. Moodle эң башынан эле жеткиликтүү программа болгон, бекер, орнотууга оңой жана мүмкүн болушунча көп колдонуучулар үчүн ачык болууга багытталган. Ар бир адам Moodle окуу чөйрөсүнө өзүнүн кошумчаларын (кошумча же плагиндер деп аталган) иштеп чыгып, салым кошо алат жана форумдар жана жамааттар системасы аркылуу Moodleди колдонуу жөнүндө маалымат алмаша алат. Moodle 200дөн ашык өлкөдө дээрлик 50 миңден ашуун уюмдар тарабынан колдонулат. Россия Федерациясында 400дөн ашык инсталляция катталган. Кээ бир инсталляцияларда Moodle колдонуучуларынын саны 40 миң адамга жетет. Долбоордун катышуучуларынын ортосундагы байланыш бир нече жол менен уюштурулат: салттуу (электрондук почта жана форум аркылуу) жана вебинарлар аркылуу. Вебинар – бул алып баруучу менен аудитория текст, аудио же видео чаттар аркылуу баарлашкан онлайн тренингдин бир түрү. Сүйлөшүүнүн темасы слайддар же электрондук доскага жазуу менен көрсөтүлөт. Эреже катары, вебинарлар архивделет жана суроо-талап боюнча жеткиликтүү болот, бул алардын жалпы билим берүү тармагында жана өзгөчө дистанттык билим берүүдө колдонулуучу окуу куралы катары талашсыз артыкчылыгы.

Moodle системасы төмөнкүлөрдү камсыз кыла алат:

- окутуучу үчүн да, окуучу үчүн да ыңгайлуу убакытты жана жерди тандоо;

- билимди терең өздөштүрүү;

- зарылчылыкка жараша мугалим менен студенттин ортосундагы байланыш;

 - окутууну индивидалдаштыруу;

- убакытты жана акчаны үнөмдөө.

Moodle программасын көпчүлүк учурда окуучуларга маалымат берүү ыкмасы (мисалы, SCORM пакетинин стандарты) жана тапшырмаларды же тесттерди колдонуу менен окууну баалоодо колдонушат.

ИТ окутууда Moodle программасынын орду

Келгиле муну биз мисал менен карап көрөлү. Студенттерге маалыматтык технология дисциплиналарды окутуу үчүн LMS Moodle программасын колдонуу мүмкүнчүлүгүн карап көрөлү. LMS Moodle программасында “Веб-кызматты өнүктүрүү технологиялары” окуу курсун түзүүдө сиз төмөнкү элементтердин топтомун колдоно аласыз: “глоссарий”, “тапшырма”, “тест”, “форум”, “ресурс”, “топтук долбоор” ж.б.у.с.

Окуу-методикалык комплекстин структурасын иштеп чыккандан кийин бүтүндөй курс боюнча баалоо методологиясы аныкталат: баалоо шкаласы жана жыйынтыктоочу баалоонун компоненттери боло турган дистанттык курстун элементтери тандалат. Курстун жогоруда аталган элементтеринин айкалыштарын өзгөртүү менен, окуу методдору конкреттүү класстардын максаттарына жана милдеттерине ылайык келгидей кылып материалды үйрөнүүгө уюштурууга болот. Студент курсту өз алдынча үйрөнүү сунушу менен машыгууну баштайт. Андан кийин студент дисциплинаны окуунун календарлык планын жетекчиликке алып, биринчи бөлүмдү окуй баштайт.

Студент лекциянын теориялык материалын үйрөнүү менен катар глоссарийдин жардамы менен бул бөлүмдү окуп жатканда талап кылынуучу жаңы түшүнүктөр менен таанышат. Андан кийин студент практикалык сабакта берилген тапшырмаларды аткаруусу керек. Ар кандай теманы окуп жатканда студент өзүнүн билимин тесттердин жардамы менен өз алдынча текшерүүгө мүмкүнчүлүк алат. Текшерүүнүн натыйжалары, ошондой эле практикалык сабактардагы тапшырмаларды аткаруу, ошондой эле топтук долбоорлорго катышуунун натыйжалары студенттин жеке барагына киргизилет. Ар бир модулду окугандан кийин студент акыркы контролдук тесттен өтөт. Курсту аяктагандан кийин топтогон упайларына жараша студентке жеке өзү өтүүчү жыйынтыктоочу аттестациядан өтүүгө уруксат берилет.

Корутунду

Студенттердин өз алдынча ишин уюштуруунун мүмкүнчүлүктөрүн жогорулатуу жагынан да, ошондой эле окуунун ар кандай формаларын колдоо тутумун пайдалануу жагынан да Волгоград мамлекеттик университетинин Математика жана маалыматтык технологиялар институтунда Moodle системасын колдонуу тажрыйбасы анын артыкчылыктарын да, кемчиликтерин да көрсөттү. Артыкчылыктарга окуунун жеңилдиги жана окуучулардын билим берүү ишмердүүлүгүн автоматташтырылган башкаруу мүмкүнчүлүгү кирет. Эч кимге жашыруун эмес, окутуунун жана башкаруунун электрондук системаларын киргизүүгө тоскоолдук болуп, мугалимдер үчүн, өзгөчө тесттерди түзүүдө чоң баштапкы эмгек чыгымдары талап кылынат. Moodle салыштырмалуу аз күч менен системага болгон лекциялык материалдарды "пакет" кылууга жана алгач окуу ишин көзөмөлдөөгө, тапшырмаларды колдонууга мүмкүндүк берет, акырындык менен тесттерди колдонуу чөйрөсүн кеңейтет (албетте, тапшырмаларды колдонуу менен контролду жокко чыгарбастан). Moodle дун кемчиликтери анын бүтүндөй окуу системасы эмес, жеке курстарды башкаруу системасы экендигин камтыйт. Moodleдун пайдалуу административдик өзгөчөлүгү бул LDAP-серверинин катышуусунда берилген курсту өздөштүргөн студенттердин тобунун тизмесин түзүү. Бирок, акыркы билдирүүнү түзүү, рейтингдик тизмелерди жүргүзүү ж.б. милдеттер Moodleдун мүмкүнчүлүктөрүнө кирбейт, бирок алар кошумча иштелип чыккан модулдар аркылуу жарым-жартылай чечилет. Ошентип, Moodle электрондук окутуу чөйрөсүн колдонуу билим берүү мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтүүгө мүмкүндүк берет.

Колдонулган адабияттар:

1. Андреев, А.А. Учебно-методическое обеспечение для Интернет-обучения / А.А. Андреев, В.Н. Фокина // Всероссийская научно-практическая конференция «Информационные технологии в образовании и науке». – ИТОН, 2017.
2. Андреев, А.В. Практика электронного обучения с использованием Moodle / А.В. Андреев, С.В. Андреева, И.Б. Доценко. – Таганрог: Изд-во ТТИ ЮФУ, 2018. – 146 с.
3. Анисимов, А.М. Работа в системе дистанционного обучения Moodle: учебное пособие / А.М. Анисимов. – Харьков, ХНАГХ, 2022. – 292 с.
4. Белозубов, А.В. Система дистанционного обучения Moodle: учебно-методическое пособие / А.В. Белозубов, Д.Г. Николаев. – СПб., 2020. – 108 с.