Статья опубликована в рамках: Научного журнала «Студенческий» № 16(270)
Рубрика журнала: Политология
Скачать книгу(-и): скачать журнал часть 1, скачать журнал часть 2, скачать журнал часть 3, скачать журнал часть 4, скачать журнал часть 5, скачать журнал часть 6
СПОРТТЫҚ ДИПЛОМАТИЯ ҰЛТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДАҒЫ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ ҚҰРАЛЫ РЕТІНДЕ
SPORTS DIPLOMACY AS A MEANS OF NATIONAL SECURITY AND COOPERATION IN INTERNATIONAL RELATIONS
Adiya Sailaubekova
student, Department of Regional Studies and International Relations, Turan University,
Kazakhstan, Almaty
Gulzhan Tulekova
scientific adviser, candidate of Philological Sciences, Associate Professor, Turan University,
Kazakhstan, Almaty
Zhengisbek Tolen
scientific adviser, PhD, Head of the Department of Regional Studies and International Relations, Turan University,
Kazakhstan, Almaty
АҢДАТПА
Мақала ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі және халықаралық ынтымақтастыққа жәрдемдесудегі спорттық дипломатияның рөлін қарастырады. Ол халықаралық аренада дипломатиялық ықпал ету құралы ретінде спорттық іс-шаралар мен бастамаларды қолданудың тиімділігін талдайды. Сондай-ақ, мақалада спорттық дипломатияны сәтті жүзеге асырудың мысалдары және оның шетелде елдің оң имиджін қалыптастыруға және халықаралық қатынастарды жақсартуға әсері талқыланады.
ABSTRACT
The article examines the role of sports diplomacy in ensuring national security and promoting international cooperation. She analyzes the effectiveness of using sports events and initiatives as a tool of diplomatic influence in the international arena. The article also discusses examples of successful implementation of sports diplomacy and its impact on the formation of a positive image of the country abroad and the improvement of international relations.
Кілт сөздер: спорттық дипломатия, Ұлттық қауіпсіздік, халықаралық ынтымақтастық, ел бейнесі, халықаралық қатынастар.
Keywords: sports diplomacy, national security, international cooperation, image of the country, international relations.
Спорттық дипломатия қазіргі халықаралық қатынастарда барған сайын маңызды құралға айналуда. Ол мемлекеттер арасындағы спорттық қатынастарды жақсарту құралы ретінде ғана емес, сонымен қатар ұлттық қауіпсіздік пен ынтымақтастықтың қуатты құралы ретінде де әрекет етеді. Бұл мақалада спорттық дипломатияның Ұлттық қауіпсіздік пен халықаралық ынтымақтастыққа қалай әсер ететіні, сондай-ақ оның әлемдегі мемлекеттерге қандай артықшылықтар беретіні қарастырылады.
Спорттық дипломатия-бұл халықаралық аренада әртүрлі саяси, экономикалық және әлеуметтік-мәдени мақсаттарға жету мақсатында спорттық арналар арқылы жүзеге асырылатын іс-шаралар мен бастамалардың кең спектрі. Мемлекеттер арасындағы өзара іс-қимылдың бұл әдісі өзара сыйластық, өзара түсіністік және ынтымақтастық қағидаттарына негізделеді және елдер арасындағы қатынастарды жақсарту мен дамытудың маңызды құралы болып табылады. Спорттық дипломатияның негізінде спортты саяси және дипломатиялық мақсаттарға жету құралы ретінде пайдалану идеясы жатыр. Олимпиада ойындары, Әлем чемпионаттары және басқа да ірі турнирлер сияқты халықаралық спорттық іс-шаралар әртүрлі елдердің өкілдерін бір алаңда қарсы алуға бірегей мүмкіндік береді. Бұл мемлекеттер арасында диалог орнатуға және пікір алмасуға ықпал етеді, бұл өзара түсіністіктің жақсаруына және олардың арасындағы сенімнің нығаюына әкелуі мүмкін. [4, 78 б.]] Спорттың ең жақсы қасиеттерінің біріне біз адамдардың шығу тегіне, олардың тәрбиесіне, діни ойларына немесе де экономикалық жағдайларына қарамастаң бір бірімен деген қатынасты одан әрі дамытуын жатқыза аламыз. Т. Зонованың пікірі бойынша спорттық дипломатия, халықаралық спорт ойындары ел арасындағы ұмтылысты біріктіруге көмектеседі. [1] Сонымен қатар, спорттық бағдарламалар мен бастамаларды бейбіт мақсаттарды алға жылжыту және халықаралық қақтығыстарды шешу үшін пайдалануға болады. Жастар мен халықтың дамуына бағытталған спорттық жобалар әлеуметтік мәселелерге назар аударудың және бітімгершілік әрекеттерге қатысуды ынталандырудың қуатты құралы бола алады. Жанжалдарды бейбіт жолмен шешуді қолдауға бағытталған нақты спорттық бастамалар елдің оң имиджін қалыптастыруға және оның әлемдік аренадағы ұстанымын нығайтуға ықпал етуі мүмкін. Спорттық дипломатияны экономикалық мақсаттарда да қолдануға болады, бұл инвестицияларды тартуға және елдер арасындағы сауда қатынастарын дамытуға ықпал етеді. Спорттық іс-шараларды ұйымдастыру әлемдік қоғамдастықтың назарын елдің экономикалық әлеуетіне аудара алады, оның имиджі мен шетелдік инвесторлар мен бизнес-серіктестер үшін тартымдылығына ықпал етеді. Сонымен қатар, спорттық туризм және ірі спорттық турнирлерді ұйымдастыруға байланысты оқиғалар елдің инфрақұрылымы мен туристік саласын дамытуға күшті ынталандыру бола алады. Спорттық дипломатияның маңызды аспектісі оның мемлекеттер арасындағы әлеуметтік-мәдени байланыстарды нығайту қабілеті болып табылады. Спорттық алмасулар, мәдени бағдарламалар мен бірлескен бастамалар халықтар арасындағы өзара түсіністік пен сыйластықты тереңдетуге, сондай-ақ әлемдік қоғамдастық алдында елдің оң имиджін қалыптастыруға ықпал етеді. Мұндай бастамалар халықаралық қоғамдық пікірді қалыптастыруға және мемлекеттің әлеуметтік және мәдени құндылықтарын қолдауға оң әсер етуі мүмкін. [3, 47 б.]] Сонымен қатар, Дж. Оруэлл спорттық дипломатияны ирониялық деп түсіндірді, яғни «серьезный спорт – это война минус убийство». Ал, бірнеше жылдардан кейін Ақш президенті Р. Рейган : «Спорт — это выражение ненависти друг к другу… Это последняя возможность, которую наша цивилизация предоставляет двум людям для физической агрессии. Спорт – наиболее близкая к войне область человеческой деятельности» [8]
Спорттық дипломатия мемлекеттер арасындағы шиеленісті жеңілдету және жанжалдарды шешудің маңызды құралы болып табылады. Оның шиеленісті азайтуға және сенімді қарым-қатынас орнатуға ықпал ету қабілеті халықаралық аренада бейбітшілік пен тұрақтылықты сақтауда шешуші рөл атқаруы мүмкін. Спорттық жарыстар мен іс-шаралар әртүрлі елдердің өкілдерімен кездесуге және араласуға бірегей мүмкіндік береді. Мұндай іс-шаралар кезінде спортшылар, жаттықтырушылар, әкімшілер мен жанкүйерлер бір-бірімен кездесіп, сөйлесе алады, бұл дұшпандықты азайтуға және достық қарым-қатынасты қалыптастыруға ықпал етеді. Мысалы, Олимпиада ойындары, футболдан әлем чемпионаттары және басқа да ірі спорттық іс-шаралар халықаралық мәдениеттермен, дәстүрлермен және идеялармен алмасу алаңын ұсынады, бұл мемлекетаралық өзара түсіністікті нығайтуға ықпал етеді. Мемлекеттер арасындағы шиеленісті азайтуға ықпал ететін спорттық дипломатияның көрнекті мысалы-олимпиадалық қозғалыс тарихы. Олимпиада ойындары бейбітшілік пен бірліктің символы ретінде бірнеше рет елдер арасындағы татуласу мен диалог алаңына айналды. [5, 67 б.]] Мысалы, қырғи қабақ соғыс кезінде Олимпиада ойындары соғысушы тараптаревого алаңында емес, спорт алаңында кездесіп, жарыса алатын орын болды. Бұл іс-шаралар саяси және идеологиялық айырмашылықтарға қарамастан спорттың адамдарды біріктіруге деген амбициясы мен қабілеттерін көрсетті. Сонымен қатар, спорттық дипломатия қақтығыстарды шешу және мемлекеттер арасындағы даулы мәселелерді шешу үшін сәтті қолданыла алады. Спорт келіспеушіліктерді жеңуге және тараптар арасында диалог орнатуға көмектесетін көпір бола алады. Мысалы, бірлескен спорттық жобалар мен бағдарламаларды ұйымдастыру, сондай-ақ әртүрлі елдердің командаларының бірлескен жарыстарға қатысуы олардың арасындағы сенім мен ынтымақтастыққа ықпал етуі мүмкін. Бұл тәсіл әсіресе шиеленістер мен қақтығыстар жоғары аймақтарда пайдалы болуы мүмкін, мұнда ортақ тіл мен түсінік бейбіт шешім табуға көмектеседі. Сонымен қатар, бұл спорттық олимпиада қозғалыстары ХХІ ғасырда шыныменде мемлекеттерімізді біріктіреді деп айтуға болады. 2012 жылғы жағдай бойынша, статистикаға сәйкес келетін болсақ, планета халқының жартысынан көбі (шамамен 3,6 млрд адам), Олимпиада ойындарын теледидардан немесе интернеттен көрген еді. Бұл өте жақсы көрсеткіш. Яғни, біздің планетамызды осы спорт арқылыда біріктіруге болады деп айтуға болады. [2]. Спорттық дипломатия барлық халықаралық қақтығыстар мен шиеленісті жағдайлар үшін әмбебап шешім емес екенін атап өткен жөн. Алайда, бұл халықаралық дауларды шешу және мемлекеттер арасындағы шиеленісті жеңілдету жөніндегі дипломатиялық күш-жігердің арсеналында қуатты қосымша құрал бола алады. Спорттық дипломатияны тиімді пайдалану мұқият жоспарлауды, теңдестірілген тәсілді және барлық мүдделі тараптармен ынтымақтастыққа дайын болуды талап етеді. [8]
Спорттық дипломатия нақты халықаралық қақтығыстар мен дағдарыстарды шешуде өзінің тиімділігін көрсетеді. Әр түрлі елдердің спортшыларының бірлескен спорттық іс-шараларға қатысуы мемлекетаралық қатынастарға оң әсер етуі және тараптар арасындағы диалог пен өзара түсіністікті жақсартуға ықпал етуі мүмкін. Спортты қақтығыстарды шешуге тарту айтарлықтай пайда әкелуі мүмкін, өйткені спорт айырмашылықтарды жеңе алатын және жалпы түсінікті қамтамасыз ететін әмбебап тіл болып табылады. Әр түрлі елдердің спортшыларының жарыстарға қатысуы тікелей өзара әрекеттесуге және тәжірибе алмасуға мүмкіндік туғызады, бұл дұшпандықты шешуге және шиеленісті жеңілдетуге ықпал етеді. Мысалы, Олимпиада ойындарына қатысатын саяси қайшылықтарға толы елдердің тарихы спорттың өткір бұрыштарын тегістеу және диалог құру мүмкіндігін көрсетеді. Мұндай іс-шаралар кезінде спортшылар мен спорт делегациялары саяси келіспеушіліктерге қарамастан достық қарым-қатынас пен ынтымақтастық қабілетін көрсете отырып, әлемнің елшісі бола алады. Тағы бір мысал-қақтығысушы елдердің аумағында спорттық іс-шараларды бірлесіп өткізу. Мұндай іс-шаралар барысында тараптар арасында диалог пен ынтымақтастық орнатуға мүмкіндік туады, бұл қақтығыстарды шешуге және бейбітшілікті нығайтуға ықпал етеді. Сонымен қатар, спорттық дипломатияны әлемдік қауымдастықтың алдында тұрған нақты мәселелер мен қиындықтарға назар аудару үшін пайдалануға болады. Әлеуметтік, экологиялық немесе Гуманитарлық мәселелерді шешуге арналған арнайы спорттық іс-шараларды немесе бастамаларды ұйымдастыру осы мәселелерге назар аударудың және қоғамдық пікірді жұмылдырудың қуатты құралы бола алады. Мысалы, нашақорлықпен, нәсілдік кемсітушілікпен немесе экологиялық апаттармен күресуге арналған спорттық іс-шаралар осы мәселелерге назар аударудың және олардың шешімдерін табудың тиімді құралы бола алады. [6]
Спорттық дипломатия да мемлекеттің ұлттық қауіпсіздігін нығайтудың маңызды құралы болып табылады. Спорттық іс-шаралардағы сәттілік пен бедел елдің жалпы тұрақтылығы мен қауіпсіздігін арттырып, әлемдік аренадағы орнын нығайта алады. Спорттық құндылықтарды, салауатты өмір салтын және спорттық мәдениетті насихаттау зорлық-зомбылық, экстремизм және қылмыс сияқты әртүрлі қауіптердің қаупін азайтуға ықпал етеді. Халықаралық ынтымақтастық контекстінде спорттық дипломатия мемлекеттер арасындағы өзара түсіністік пен ынтымақтастықты нығайтуда маңызды рөл атқарады. Ол халықаралық ынтымақтастықты дамытуға және әлемдік қоғамдастықты нығайтуға ықпал ететін спорт және дене шынықтыру саласындағы тәжірибе, технология және біліммен алмасу үшін платформа жасайды. [7]
Әдебиеттер тізімі:
- Государственное управление в сфере спорта. Под ред. И.В. Понкина. М.: Бук
- МОК: число зрителей Олимпиады в Рио-де-Жанейро сопоставимо с рейтингами Игр2012 // ТАСС. — URL https://tass.ru/sport/3547237
- "Олимпийские игры, советская спортивная бюрократия и Холодная война: Красный спорт, красная бюрократия" Дженнифер Паркс, 2016 год. Веди, 2017. 485 с.
- "Спорт как инструмент дипломатии" Симон Роф, 2016 год.
- "Спорт и дипломатия: игры в играх" Пол Гилкрист, 2018 год.
- "Спорт и дипломатия: игры в играх" Тамир Сорек, 2020 год.
- "Спорт, дипломатия и глобальное управление: режимы и решения" под редакцией Стюарта Марри, 2011 год.
- Столяров В.И. Спорт и современная культура: методологический аспект // Теория и практика физической культуры. Научно-теоретический журнал. 1997. № 7. URL: http://bmsi.ru/doc/af63ce22-e6c7-4ad4-8196-c3391eb52de2
Оставить комментарий