ФИЗИКА ПӘНІН ОҚЫТУДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

ЭФФЕКТИВНОСТЬ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБУЧЕНИИ ФИЗИКЕ

Мамед Жарқынай

магистрант, кафедра методика преподавания математики, физики и информатики, Казахский национальный педагогический университет имени Абая,

Алматы, Казахстан

Қырықбаева Әсем

научный руководитель, PhD, ст. преподаватель, Казахский национальный педагогический университет имени Абая

Алматы, Казахстан

АҢДАТПА

Бұл мақалада орта мектепте физика пәнін оқытуда ақпараттық технологиялар қолдану ерекшеліктері және олардың түрлері көрсетілген.

АННОТАЦИЯ

В данной статье представлены особенности применения информационных технологий в обучении физике в средней школе и их виды.

Кілт сөздер: ақпараттық тенология, мультимедиалық технология, интерактивті тақта, электрондық оқулықтар, интернет желісі, оқыту бағдарламалары, интернет-сайттармен жұмыс.

Ключевые слова: информационная тенология, мультимедийные технологии, интерактивная доска, электронные учебники, сеть интернет, обучающие программы, Работа с интернет-сайтами.

Қазіргі әлемде техникалық прогрестің күрт секіруі жағдайында адам өмірінің барлық салалары өзгеруге бейім. Мұндай жағдайда білім беру үрдісі де өзгеретіні табиғи нәрсе. Оқыту жүйесі тек дәстүрлі әдістерден ғана басталмайды. Интерактивті технологиялар жиі қолданылады, оқу үрдісін компьютерлендіру жүреді, оқыту әдістері өзгереді, қашықтықтан оқыту қолданылады.

Бүгінгі таңда білім беруде әртүрлі бағдарламалар кеңінен қолданылады, оларды қолдану сабақты қызықты әрі алуан түрлі етуге мүмкіндік береді, бұл көптеген мәселелерді шешуге ықпал етеді.

Ақпараттық технологияны қолдану білім берушіге теориялық сұрақты тереңірек ашуға мүмкіндік береді, ал білім алушыларға интерактивті модельдерді пайдалана отырып, физикалық процестер мен құбылыстарды егжей-тегжейлі түсінуге көмектеседі.

Білім берудегі ақпараттық технологиялар дегеніміз не?

Мектептерде, барлық дерлік сыныптарда көптеген қосымшалары бар дербес компьютерлер бар. Бүгінгі таңда бірде-бір білім беруші мен білім алушы компьютерсіз және оның компоненттерінсіз жұмыс жасай алмайды. Осыған байланысты екі мәселе туындайды: біреуі – білім беруші компьютерге тәуелді болды, ал екінші мәселе – білім алушылардың жеке қажеттіліктерін қанағаттандыру қиындай түсті.

Осындай мәселелерді шешу барысында білім беруші физика пәнін оқыту үшін бірнеше қағидаларды ұстануы қажет. Олар:

• сабақта жұмыс істеу үшін дидактикалық материалдарды дайындау үшін ақпараттық технологияларды сауатты пайдалану;
• сабақта электрондық оқулықпен жұмысты ұйымдастыру, оқу бағдарламалық құралдарын қолдану;
• өз пәні бойынша дайын бағдарламалық өнімдерді пайдалану;
• сабақта Web-сайт материалдарымен жұмыс істеу, яғни Youtube желісіндегі дайын бейнероликтерді тиімді қолдану;
• сабақтар мен сыныптан тыс іс-шараларға дайындық барысында интернеттен қажетті ақпаратты іздеуді жүзеге асыру;

Алайда, оқытуда ақпараттық технологияны тиімді пайдаланудың және олардың білім беру әлеуетін іске асырудың маңызды шарты педагогикалық міндеттер мен оларды шешу модельдерін сапалы өзгерту негізінде, білім берушінің ақпараттық технологияны қолдануға жан-жақты әдістемелік дайындығы болып табылады. Яғни, ақпараттық технологияны жалпы дидактикалық негізде қолданудың әдістемелік жүйесін құру.

Орта мектеп білім алушыларына физика пәнін оқыту барысында, білім беруші ақпараттық технологиялардың біренеше түрлерін қолданады. Олар: электрондық оқулықтар, интернет желісі, бейнероликтар, презентациялар, мултимедиялық технологиялар және виртуальды зертханалар.

Интернетте көптеген мультимедиялық материалдар бар. Білім алушыларға ақпараттың бар көлемін шарлау қиын, сондықтан әртүрлі тақырыптарға көптеген сілтемелері бар және пайдаланушылардың сұранысы бойынша қажетті материалдарды іздейтін іздеу серверлері көмекке келеді.

Интернетке қосыла отырып, мектептер материалды іздеу, жинау және өңдеу қажеттіліктерін қанағаттандырады, бұл өз кезегінде білім беру мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыру мүмкіндіктерін кеңейтеді. Қазіргі мектептің міндеті – білім алушының жеке басын сәтті дамыту, оның жеке деректерін өзгерту және жақсарту, бұл білім алушының дамуы мен қалыптасуының маңызды шарты, өйткені ол әлемдік ақпараттық кеңістіктің толық пайдаланушысына айналады[1, 416 б.].

Электрондық оқулық – бұл құрылымында дидактикалық және әдістемелік типтегі материалдар бар білім беру типінің кешені. Бұл материалдар, әрине, оқу жоспары мен білім беру бағдарламасына сәйкес келеді. Электрондық оқулықты дәстүрлі білім беру үрдісінде ғана емес, сонымен қатар өзін-өзі оқыту үшін де қолдануға болады [2, 499 б.]

Бүгінгі таңда мультимедиялық технологиялар – бұл оқу үрдісін ақпараттандырудың перспективалы бағыттарының бірі. Бағдарламалық және әдістемелік қамтамасыз етуді, материалдық базаны жетілдіруде, сондай-ақ оқытушылар құрамының біліктілігін міндетті түрде арттыруда білім беруде заманауи ақпараттық технологияларды табысты қолдану перспективасы көрінеді. Мультимедиялық технологиялардың оқу құралы ретіндегі сөзсіз артықшылығы – ақпаратты игерудің логикалық және бейнелі әдістерін біріктіру мүмкіндігі, көрнекілікті арттыру арқылы оқу үрдісін жетілдіру.

Мультимедиялық технологияларды білім беруде қолдану тәжірибесі:

• білім алушылардың сабаққа деген қызығушылығы мен белсенділігі күрт артады;
• ойлаудың алгоритмдік стилі дамиды, оңтайлы шешімдер қабылдау, әр түрлі әрекет ету қабілеті қалыптасады;
• білім беруші күнделікті жұмыстың массасынан босатылады, алынған нәтижелер негізінде шығармашылық қызметке мүмкіндік беріледі[3, 304 б.].

Білім алушылардың физика сабақтарында виртуалды зертханалық жұмыстарды жүргізу ерекше қызығушылық тудырады. Білім алушылар сұрақтарға жауап беру немесе мәселелерді шешу кезінде өз ойларын тексеру үшін қажетті компьютерлік эксперименттер жасай алады. Әрине, компьютерлік зертхана нақты физикалық зертхананы алмастыра алмайды. Дегенмен, компьютерлік зертханалық жұмыстарды орындау нақты экспериментке тән белгілі бір дағдыларды қажет етеді – бастапқы жағдайларды таңдау, тәжірибе параметрлерін орнату және т.б.

Физиканы оқытуда ақпараттық технологияларды қолданудың тиімділігі олардың оқу үрдісінің құрылымына әдістемелік және педагогикалық тұрғыдан негізделгеніне байланысты. Әрбір нақты жағдайда физика мұғалімі сабақта ақпараттық технологияны қандай мақсатта және қалай пайдалану керектігін, қандай дамытушылық немесе тәрбиелік міндеттерді шешу үшін ақпараттық технологияның белгілі бір түріне жүгінетінін, қандай педагогикалық нәтиже алуға үміттенетінін дербес анықтауы керек. Сондықтан оған құрылымы, дидактикалық принциптері және әдістемелік қолданылуы бойынша білім мен дағды қажет[4, 6 б.].

Ақпараттық технологиялардың жоғарыда аталған түрлері білім беру үрдісінің тиімділігіне әсер ететін негізгі факторлар болып табылады. Бірақ ақпараттық технология әсерінің теріс салдары туралы айту керек. Ақпараттың шамадан тыс жүктелуі – бұл шындық. Деректердің артық болуы ойлау сапасының төмендеуіне әкеледі. Компьютермен шамадан тыс қарым-қатынас білім алушының физикалық және психологиялық жағдайына, дүниетанымның қалыптасуына әсер етеді. Оқу үрдісіне қатысушылардың тірі диалогтық байланысы жоғалады. Интернетте жарияланған ақпараттық ресурстарды пайдалану көбінесе теріс салдарға әкеледі. Күштерді үнемдеу үшін білім алушылар дайын жобаларды, эсселерді, шешімдерді желіден алады, бұл бүгінде оқыту мен тәрбиенің тиімділігін арттыруға ықпал етпейтін әдеттегі фактке айналды. Үлгі ойлау, белсенділікке бастамашыл көзқарас қалыптасады[5].

Осылайша, білім беру үрдісінде ақпараттық технологияларды енгізу ерекшеліктерін қарастыра отырып, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар білім алушыларға жағымды да, жағымсыз да әсер етеді деп айта аламыз. Ақпараттық технологиялар құралдарын пайдалануда теңдестірілген және нақты негізделген тәсіл қажет.

Әдебиеттер тізімі:

1. Хуторской, А. В. Дидактическая эвристика. Теория и технология креативного обучения. - М.: Изд-во МГУ, 2013. 416 б.
2. Шваркова Г.Г., Галынский В.М. Современная трактовка электронного учебника. Типология, необходимые структурные элементы // Информатизация обучения математике и информатике: педагогические аспекты: материалы междунар. науч. конф., посвящ. 85-летию Белорус, гос. ун-та. Минск. 25-28 окт. 2006 г. Минск: БГУ, 2006. 499 б.
3. Киселев Г.М. Информационные технологии в педагогическом образовании: Учебник для бакалавров / Г.М. Киселев, Р.В. Бочкова. М.: Дашков и К, 2016. 304 б.
4. Смирнов А.В., Смирнов С.А. Информационные технологии в обучении физике. – М., 2018. – 6 б.
5. Ямалдинова З.Н. Использование информационных и коммуникационных технологий в учебном процессе школы.