АТАМЕКЕН ҰЛТТЫҚ КӘСІПКЕРЛЕР ПАЛАТАСЫ: КӘСІПКЕРЛЕРДІҢ ҚҰҚЫҚТАРЫН ҚОРҒАУ МЕХАНИЗМІ

НАЦИОНАЛЬНАЯ ПАЛАТА ПРЕДПРИНИМАТЕЛЕЙ «АТАМЕКЕН»: МЕХАНИЗМ ЗАЩИТЫ ПРАВ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЕЙ

Бейбит Назерке Актилеккызы

студент, факультет истории, экономики и права, Западно-Казахстанский университет имени Махамбета Утемисова,

Республика Казахстан, г. Уральск

Кумарова Улдай Кумаровна

научный руководитель, магистр юрид. наук, старший преподаватель, Западно-Казахстанский университет имени Махамбета Утемисова,

Республика Казахстан, г. Уральск

АННОТАЦИЯ

Бұл мақалада «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасының Қазақстан Республикасындағы бизнес және кәсіпкерлік құқықтарын қорғау тетігі ретіндегі қызметі қарастырылады. Мәтінде шағын және орта кәсіпкерліктің жағдайына қатысты статистикалық деректер келтіріледі, кәсіпкерлердің құқықтарын қорғаудың нақты мысалдары беріледі, Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау жөніндегі уәкілдің рөлі талданады, сондай-ақ палата жұмысының әділ әрі ашық іскерлік ортаны қалыптастырудағы тиімділігіне жалпы талдау жасалады.

АННОТАЦИЯ

В данной статье рассматривается деятельность Национальной палаты предпринимателей «Атамекен» как механизма защиты прав бизнес және предпринимательства в Республике Казахстан. В тексте приводятся статистические данные о состоянии малого и среднего бизнеса, реальные примеры защиты прав предпринимателей, анализируется роль Уполномоченного по защите прав предпринимателей, а также проводится общий анализ эффективности работы палаты в формировании справедливой и прозрачной деловой среды.

Кілт сөздер: бизнес, кәсіпкерлік, «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасы, кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау, әкімшілік кедергілер, бизнес-омбудсмен.

Ключевые слова: бизнес, предпринимательство, Национальная палата предпринимателей Атамекен, защита прав предпринимателей, административные барьеры, бизнес-омбудсмен.

«Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасы Қазақстан Республикасындағы бизнес және кәсіпкерлік құқықтарын қорғауды жүзеге асыратын негізгі институт болып табылады. Заңнаманың жиі өзгеруі, бәсекенің күшеюі және әкімшілік талаптардың күрделенуі жағдайында кәсіпкерлер өздерінің қызметіне кедергі келтіретін түрлі мәселелерге жиі тап болады. Сондықтан кәсіпкерлердің құқықтарын қорғаудың тиімді жүйесін құру мемлекеттік экономикалық саясаттың басым бағыттарының бірі болып саналады. Палата мемлекеттік органдар мен кәсіпкерлер арасындағы делдал ретінде маңызды рөл атқарады, сондай-ақ түрлі заңнамалық бастамаларды сараптап, кәсіпкерлерге құқықтық қолдау көрсететін білікті сарапшы институты ретінде әрекет етеді.

«Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасының негізгі бағыттарының бірі — кәсіпкерлерге құқықтық көмек көрсету. Палата мамандары заңсыз тексерулер, мемлекеттік органдардың негізсіз талаптары, рұқсат беру құжаттарын беруден негізсіз бас тарту және басқа да құқық бұзушылықтар бойынша кәсіпкерлерден келіп түскен өтініштерді қабылдайды. Палата заңгерлері ресми сұраулар дайындайды, кәсіпкерлердің құқықтарын қорғауға көмектеседі және көптеген жағдайларда заңсыз шешімдердің күшін жоюға қол жеткізеді. Палата жанынан құрылған Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау жөніндегі кеңес ең күрделі шағымдарды қарайды. Кеңес шешімдерінің ұсынымдық сипатына қарамастан, олар көбінесе кәсіпкерлердің бұзылған құқықтарын қалпына келтіруге ықпал етеді.

Бизнес және кәсіпкерлік құқықтарын қорғау жүйесінде Қазақстан Республикасындағы Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау жөніндегі уәкілдің атқаратын рөлі ерекше. Бұл институт кәсіпкерлердің шағымдарын тәуелсіз қарау мақсатында құрылған. Уәкіл мемлекеттік органдармен өзара әрекеттесіп, ресми ұсыныстар енгізеді, тексерулер бастамашысы бола алады, типтік құқық бұзушылықтарды талдайды және әкімшілік практикаға өзгерістер енгізуге ықпал етеді. Нәтижесінде кәсіпкерлер өз құқықтарын сотқа жүгінбей-ақ қорғау мүмкіндігіне ие болады, бұл мәселелерді шешуді айтарлықтай жеделдетеді. «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасының нақты көмегін көрсететін көптеген мысалдар бар. Мысалы, еліміздің бір өңірінде кәсіпкерлер бақылаушы органдардың жиі және негізсіз жүргізілетін тексерулеріне шағымданған. Осыдан кейін палата мамандары заңдық қорытындылар дайындап, Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау жөніндегі уәкілге жүгінді және мемлекеттік органдарға ресми сұраулар жолдады. Нәтижесінде тексерулер саны азайтылып, оларды жүргізу тәртібі қайта қаралды. Бұл мысал палата тарапынан көрсетілетін көмектің тек кеңес берумен шектелмей, нақты нәтиже беретініне дәлел бола алады.

Айтарлықтай жетістіктерге қарамастан, бизнес және кәсіпкерлік құқықтарын қорғау саласында шешуді қажет ететін мәселелер бар. Көптеген кәсіпкерлер өз құқықтарын жеткілікті деңгейде білмейді, бұл оларды қорғау мақсатында құрылған механизмдердің тиімділігін төмендетеді. Палата ұсынған кейбір бастамалар, әсіресе өңірлік деңгейде, баяу іске асырылып келеді. Сонымен қатар шағын кәсіпорындардың өміршеңдігі төмен болып отыр, бұл жалпы кәсіпкерлік ортаның тұрақтылығына әсер етеді. Дегенмен, палата кәсіпкерлерге жан-жақты қолдау көрсететін, әкімшілік қысымды төмендететін және бизнес жүргізудің болжамды шарттарын қалыптастыратын негізгі институт болып қала береді.

Қорытындылай келе, «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасы Қазақстан Республикасында бизнес және кәсіпкерлік құқықтарын қорғау жүйесінде маңызды рөл атқарады. Ол құқықтық қолдау көрсетеді, заңнамалық актілерді әзірлеуге қатысады, мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл жасайды және қолайлы іскерлік ортаны қалыптастыруға ықпал етеді. Палата жұмысының одан әрі жетілдірілуі кәсіпкерлікті ел экономикасының негізгі қозғаушы күштерінің біріне айналдыруға жағдай жасайды.

Әдебиеттер тізімі:

1. Қазақстан Республикасының «Кәсіпкерлік кодексі». – Астана, 2015.
2. «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы туралы» ҚР Заңы. – Астана, 2013.
3. Атамекен ҰКП ресми есебі. Қазақстандағы кәсіпкерлікті қолдаудың нәтижелері. – Астана: Атамекен, 2023.
4. Доскеев Ә. «Қазақстандағы кәсіпкерлікті дамыту және бизнес ортаны жетілдіру жолдары». – Алматы: Экономика, 2022.
5. Сатыбалдиев Е. «Кәсіпкерлік қызметтің құқықтық негіздері». – Алматы: Заң әдебиеті, 2021.
6. Назарова Г. «Қазақстандағы кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау мәселелері». // Құқық және мемлекет. – 2022. – №4. – 45–52-б.