МҰРАГЕРЛІК ҚҰҚЫҚ

INHERITANCE LAW

Ayan Amangeldiyev

student, Faculty of History, Economics and Law, West Kazakhstan State University named after Makhambet Utemisov,

Republic of Kazakhstan, Uralsk

Aynur Yesengazieva

scientific supervisor, Master of Law, Senior Lecturer at the Department of Legal Disciplines, West Kazakhstan State University named after Makhambet Utemisov,

Republic of Kazakhstan, Uralsk

АННОТАЦИЯ

Бұл мақалада мұрагерлік құқықтың негізгі ұғымдары мен принциптері қарастырылады. Автор мұрагерліктің заң бойынша және өсиет бойынша түрлеріне тоқталып, олардың ерекшеліктерін нақты мысалдар арқылы талдайды. Сонымен қатар, мұрагерлікке байланысты даулы жағдайлар мен оларды шешу жолдарына да назар аударылады. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне сүйене отырып, мұрагерлік құқық саласының қазіргі жағдайы мен даму перспективалары сипатталады. Мақала заңгерлерге, студенттерге және құқық саласына қызығушылық танытатын оқырмандарға арналған.

ABSTRACT

This article examines the key concepts and principles of inheritance law. The author analyzes the two main types of inheritance — by law and by will — and highlights their distinctive features through specific examples. Particular attention is given to disputes related to inheritance and possible solutions to such cases. Based on the Civil Code of the Republic of Kazakhstan, the article outlines the current state and future prospects of inheritance law. It is intended for lawyers, students, and readers interested in legal studies.

Түйін сөздер: мұрагерлік, өсиет, заңды мұра, мұрагер, Азаматтық кодекс.

Keywords: inheritance, will, statutory inheritance, heir, Civil Code.

Мұрагерлік құқық — азаматтық құқықтың маңызды салаларының бірі. Ол қайтыс болған адамның (мұра қалдырушының) мүлкінің, құқықтары мен міндеттерінің басқа тұлғаларға — мұрагерлерге өту тәртібін реттейді. Мұрагерлік құқық тек мүліктік қатынастарға ғана емес, сонымен қатар тұлғалар арасындағы отбасылық және әлеуметтік байланыстарға да әсер етеді. Бұл мақалада мұрагерлік құқықтың мәні, құқықтық негіздері мен түрлері қарастырылады.Мұрагерлік — бұл адамның қайтыс болуына байланысты оның меншігіндегі мүліктің басқа адамға өтуі. ҚР Азаматтық кодексінің 1045-бабына сәйкес, мұрагерлік — қайтыс болған адамның мүлкінің, соның ішінде құқықтары мен міндеттемелерінің заң бойынша немесе өсиет негізінде басқа тұлғаларға көшуі. Бұл жерде мұрагерліктің екі негізгі түрі айқындалады: заң бойынша және өсиет бойынша мұрагерлік. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 6-бөлімінде мұрагерлік құқық егжей-тегжейлі реттелген. Мұра қалдырушы қайтыс болған жағдайда, оның мүлкі заң бойынша немесе өсиетпен мұрагерлерге беріледі. Заң мұрагерлігінің кезектілігі айқын көрсетілген (1051-бап), ал өсиет бойынша мұрагерлік мұра қалдырушының ерік білдіруіне негізделеді (1046–1050-баптар).Заң бойынша мұрагерлік – егер өсиет болмаса немесе жарамсыз деп танылса, мұра мұрагерлік кезек тәртібімен таратылады. Бірінші кезекте мұрагерлерге мұра қалдырушының жұбайы, балалары және ата-аналары жатады.

Қорытынды

Мұрагерлік құқық — қоғамдағы мүліктік қатынастардың заңды әрі әділетті сақталуын қамтамасыз ететін маңызды құқықтық институт. Мұрагерлік тәртібін білу — әрбір азаматтың мүліктік қауіпсіздігін, еркін ерік білдіруін және туыстық қатынастарды заң жүзінде бекітуге мүмкіндік береді. Сондықтан мұрагерлік құқық нормаларын білу мен сақтау құқықтық мәдениеттің бір белгісі болып табылады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Жалпы және Ерекше бөлімдері). – Алматы: Юрист, 2024.
2. Қазақстан Республикасының "Нотариат туралы" заңы. – 2024 жылғы өзгерістер мен толықтырулармен.
3. Баймолдин М.Т., Оңғарбаев Е.О. Азаматтық құқық. Оқулық. – Алматы: Жеті жарғы, 2022. – 560 б.
4. Сулейменов М.К., Басин Ю.Г. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне түсініктеме. – Алматы: Жеті Жарғы, 2023. – 750 б.
5. Айтхожина Д.Б. Мұрагерлік құқық негіздері. – Астана: Фолиант, 2021. – 210 б.
6. Шайкенов Ә.Ш. Қазіргі Қазақстандағы азаматтық құқықтық қатынастар. – Алматы: Норма-К, 2020. – 320 б.